________________
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ
(૫) બીજાને સુખ–શાન્તિ આપવી કે અસુખ અથવા અશાન્તિ આપવાં વગેરે. આ વખતે બંધાતો કમજ એ જીવાત્માને સુખ–શાતિ કે અસુખ-અશાન્તિ આપે છે. જે આપે તે પામે.૨૮
(૬) જીવનને ભાગ કે તેથી વધુ ભાગ પસાર થઈ જાય તે વખતે જેવી સારી કે નરસી વૃત્તિ પ્રવૃત્તિ હોય તે મુજબ તે વખતે ચુંટતા કેટલાક કર્માણને એ સ્વભાવ નક્કી થાય છે કે તેની રૂએ મૃત્યુ પામીને જીવાત્માને વિવિધ ગતિઓમાં જન્મ લેવું પડે છે અને ત્યાં તેને જીવન પસાર કરવું પડે છે. ૨૯
(૭) દરેક સમયે જીવાત્માને જે કર્માણ ચુંટે છે તેમાંના કેટલાક કર્માણને સ્વભાવ જીવાત્માને ભાવમાં અમુક જાતનું શરીર, તેના હાડકાંનું અમુક જાતનું બંધારણ, તેની અમુક પ્રકારની આકૃતિ, તેની સારી કે નરસી ચાલ, આંખ વગેરે ઈન્દ્રિયની પ્રાપ્તિ અને તેની ઉચિત કે અનુચિત સ્થાને ગઠવણ, સૌભાગ્ય કે દૌર્ભાગ્ય, સુંદર સ્વર કે અપ્રિય સ્વર, આદેયતા કે અનાદેયતા વગેરે આપવાના અનેક નિર્ણય થતાં જ રહે છે. ૩૦
(૮) કેટલાક ચોંટતા કર્માઓ જીવાત્માન રૂપ, વિદ્વત્તા, કુળ, બળ વગેરેના અહંકારને લીધે તેને ભાવમાં હલકી જાતિમાં જન્મ આપવાને સ્વભાવ પ્રાપ્ત કરે છે. જ્યારે તે રૂપ વગેરેના નિરહંકારને લીધે, કે તેના સદુપગને લીધે ચેંટતા કર્માણ તે
૨૮ વેદનીય કર્મ ૨૯ આયુષ્ય કર્મ ૩૦ નામ કર્મ
