________________
-
૦
–૯
-
[ ૨૧૦]
- શ્રીસ્થાનક્રમાદ: ર (શ્નો. ૨૩૩) સ
यल्सौख्यं चक्रिशक्रादिपदवीभोगसम्भवम् ।
તતોડનત્તdroi તેષાં, રિદ્ધાવવોશમવ્યયમ્ ll૧૩રૂ|. व्याख्या-चक्रिशक्रादिपदवीभोगसम्भवं यत्सौख्यमुत्कृष्टं वर्ण्यते ततोऽपि 'तेषां' સિદ્ધાના મનન્તપુvi ભવતિ, સ્વ ?-“સિદ્ધી' મુ, તથભૂતં સૌદ્યમ્ ? “વફ્લેશમ્'
अविद्यास्मितारागद्वेषाभिनिवेशाः क्लेशाः, ते न विद्यन्ते यत्र तदक्लेशम्, पुनः कथम्भूतम् ? 'अव्ययं' न व्येति-न चलति स्वस्वभावादिति अव्ययमक्षयमित्यर्थः ॥१३३॥
-- ગુણતીર્થ -
* સિદ્ધાત્માનું પરમસુખ શ્લોકાર્ધ ચક્રવર્તી, ઈન્દ્ર વગેરેનાં ઐશ્વર્યથી અને ભોગથી જે સુખ ઉત્પન્ન થાય, તેનાથી પણ અનંતગુણ (૧) અલ્પેશ, અને (૨) અવ્યયરૂપ સુખ સિદ્ધાત્માઓને મોક્ષમાં હોય છે. (૧૩૩)
વિવેચનઃ (૧) રાજા, મહારાજા, ચક્રવર્તી, દેવ, દેવેન્દ્ર વગેરેને જે સત્તાનું સુખ, સંપત્તિનું સુખ, સેવાનું સુખ, સામ્રાજયનું સુખ હોય, અને (૨) પાંચ ઇન્દ્રિયોના ઇચ્છિત વિષયો મળી જવાથી જે આહ્વાદનું સુખ હોય - આ બંને પ્રકારનું જે ઉત્કૃષ્ટકક્ષાનું સુખ વર્ણવાતું હોય, તેના કરતાં પણ અનંતગણું સુખ મોક્ષમાં સિદ્ધાત્માઓને હોય છે. તે સુખ આ પ્રમાણેનું હોય –
(૧) ક્લેશરહિત ઃ (A) અવિદ્યા, (B) અસ્મિતા, (C) રાગ, (D) દ્વેષ, અને (E) અભિનિવેશ - આ પાંચ પ્રકારના ક્લેશ છે. તે તમામનું જયાં અંશમાત્ર અસ્તિત્વ નથી, તેવું ક્લેશ વિનાનું પરમસુખ મોક્ષમાં હોય છે. અવિદ્યાદિનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે સમજવું –
(A) અવિદ્યા : જે અનિત્યરૂપ છે, અશુચિમય છે, આત્માથી ભિન્ન પદાર્થરૂપ છે, તે બધાને અનુક્રમે નિત્યરૂપે-શુચિરૂપે-આત્મારૂપે માની લેવું... તે અજ્ઞાનદશા, વિપર્યાયબુદ્ધિ, તત્ત્વ-અવિવેકપરિણતિ પહેલા ક્લેશરૂપ સમજવું.
(B) અસ્મિતા : અહંકારપરિણતિ... બધે ઠેકાણે “હું અને મારું એમ અંતસ્તલ પર ઉઠતી અશુભ પરિણતિ... જે ગૌરવભાવ અને મોહનીયકર્મને પુષ્ટ કરનાર છે. તે બીજા ક્લેશરૂપ સમજવું.
(C) રાગ ચક્ષુ, ઘાણ, જીભ, શ્રોત્ર અને સ્પર્શ – એ પાંચ ઇન્દ્રિયોને અનુકૂળ વિષયો મળી જતાં, અંદર જે રાગની લાગણી સર્જાય, હાશકારો અનુભવાય, તે ત્રીજા ક્લેશરૂપ સમજવું.
(D) દ્વેષ: પાંચ ઇન્દ્રિયોના પ્રતિકુળ વિષયો પાસે આવતાં, જે ષભાવ, તિરસ્કારભાવ, તેને દૂર હટાવવાની પ્રવૃત્તિ-પરિણતિ સર્જાય, તે ચોથા ક્લેશરૂપ સમજવું.
