________________
કહ્યું, તું રથમાં બેસી તો ગયો પણ માથા પરનો ભાર કેમ ન ઉતાર્યો ? એ પણ મારે કહેવું પડે ?
બિચારો લકડહાર શું જવાબ આપે ? આખું જગત આવું જ ઉંધુ કામ કરે છે. જગતમાં બધું જ કર્મને અનુસાર થયા કરે છે. છતાં માનવી માથા ઉપર તેનો, સંસારનો, પુત્ર પરિવારનો, સુખ-દુઃખનો ભાર લઈને ફર્યા જ કરે છે. આ જગતમાં માત્ર ત્યાગી, તપસ્વી, ધ્યાન, વૈરાગી પુરુષો જ વૈરાગ્યના રથમાં બેઠા પછી બધા ભારને માથા ઉપરથી દૂર ફેકી દે છે.
વિકથાને ખજવાળ સાથે સરખાવવામાં આવે છે. ખજવાળને ભોગવનાર ખુજલી કરી આનંદ-શાતા અનુભવે છે. પણ હકીકતમાં બુદ્ધિનો મહિનો કે બાહ્ય આનંદનો વિપર્યાય છે. તેથી દુઃખ વધે છે તેમ વિકથા સમજવી.
એવી જ વાત આ વિકથાઓની છે. તે દરેકને ટૂંકમાં સમજી લઈએ. .
(૧) સ્ત્રી કથા – કહેવત છે કે, વેદ પુરાણના જ્ઞાતા બ્રહ્માજી પણ સ્ત્રી ચરિત્રનો પાર પામી ન શક્યા. ભતૃહરિજી માટે ચેલણા રાણી, મુંજ રાજા માટે (ઈન્દ્રમાલા) સ્ત્રી, પરદેશી રાજા માટે સૂર્યકાંતા રાણી પાછળથી ભારરૂપ લાગી. પ્રજાપતિ રાજાએ તો પુત્રીની સાથે અને ચંપ્રદ્યોતે દાસીની સાથે લગ્ન કર્યા. આ ઉદાહરણો યાદ કરીશું તો સમજાશે કે સ્ત્રીઓની ગમે તેટલી કથા કરો, ગુણ ગાઓ, રૂપના વખાણ કરો પણ એક દિવસ કર્મના ભારથી દબાઈ જવું પડે છે.
(૨) ભક્ત કથા (ભત્ત કથા) – જેની બુદ્ધિ આત્મકલ્યાણની ન હોય, જેનામાં સાચો સમર્પણ ભાવ ન હોય એવો ભક્ત પણ ક્યારેક માર્ગ ભૂલી પરવશ બની જાય છે. જદ્રોપદીએ પૂર્વભવમાં તુંબડાનું શાક મુનિને વહોરાવી જન્મ વધાર્યા જ્યારે સિંહકેસરીયા મુનિને કસમયે મોદક વહોરાવી શ્રાવકે મુનિ પાસે પોરસીનું પચ્ચક્ષ્મણ મોગી સ્થિર કર્યા. પૂર્વભવમાં દાનધર્મથી શાલિભદ્ર પુણ્ય બાંધ્યું અને મમ્મણશેઠે મોદક પાછો લેવા જઈ પાપ બાંધ્યું હતું.
(૩-૪) દેશ કથા : રાજ કથા – આ જગતમાં કોઈનું ધાર્યું કાંઈ જ કોઈ દિવસ થયું નથી અને થશે પણ નહિ. પોતાના ઘરમાં, કુટુંબ કે પરિવારમાં જો કાંઈ ચાલતું ન હોય તો બીજે કેવી રીતે ચાલે ? રાજાના રજવાડાઓ કાવાદાવા અને વૈર-વિરોધ માટે ઘણાં પ્રસિદ્ધ છે.
કરમને કરવું હોય તે થાય. રાજા રંક થઈ જાય.” આ કર્મની લીલા આગળ બધાને પાછા પડવું પડે છે. તો પછી દેશકથા - રાજકથા કરી શું ફાયદો ?
ચક્રવર્તિ સુભૂમે બીજા છ ખંડ જીતવાની લાલસાએ નરકગતિનું આયુષ્ય બાંધ્યું * ભક્ત કથામાં ભોજનના વિચારો પણ આવે છે. ઉત્તમ પ્રકારના ભોજનના રસિયા થયા પછી જીવને સાદુ ભોજન ગળે ઉતરતું કે ખાવું ગમતું નથી. ભોજનની પ્રશંસા કરતાં વિના કારણે અનુમોદનાનું અનર્થદંડનું પાપ બંધાય છે. ભોજન શરીરને ટકાવવા માટે અનાસક્ત ભાવે કરવાનું હોય છે.
