________________
૧૦૦૨
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અમિતા ભાગ-૨
મુસ્લિમ વિજેતાઓએ પિતાનું સંગીત અહીં દાખલ કર્યો હતા. ભારતીય ચિત્રકલામાં મુઘલચિત્રકલા એ તે એક હતું. ભારતના સંગીતથી તેઓ પણ પ્રભાવિત થયા હતા. અત્યંત સમૃદ્ધ પ્રકરણ ગણાય છે. મુઘલોના પતન પછી નોધવું જોઈએ કે અમીર ખુસરોએ ભારતીય સંગીતને ખૂબ જે રાજપુત ચિત્રકલા અને તેની વિવિધ શૈલીઓ જન્મી વિકસાવ્યું હતું. કવ્વાલી” નામે ઓળખાતી ગાન પદ્ધતિ તેમાં પણ મુસ્લિમ અસર સ્પષ્ટ જણાય છે. કાંગડા, બિકાતેણે વિકસાવી હતી. ભારતીય વીણામાં સુધારા કરીને નેર, જોધપુર, ગુવેર, કિસનગઢ શેઢીનાં ચિત્રો આજે પણ સિતારને જન્મ આપ્યો હતો. ભારતીય અને ઈરાની સંગીત- આ વાતની સાક્ષી પૂરે છે. ના મિશ્રણથી ઉત્તર હિંદુસ્તાની સંગીત પદ્ધતિને જન્મ તેના સમયથી થયો એમ મનાય છે. મુઘલ જમાનામાં
ઉપસંહાર : આવીએ છીએ ત્યારે તાનસેન, બાબા હરિદાસ. સૂરદાસ, આગળ આપણે નોંધ્યું કે સંસ્કૃતિને દેશ, કાળ, ધર્મ પંડિત જનાથ, તાના-રીટી વગેરેનું સ્મરણ અવશ્ય થાય કે જાતિના કઈ ભેદ નથી. સંસ્કૃતિને વળી હિટ કે ઈસ્લામ છે. ખ્યાલ, ઠુમરી, ટપ્પા, કજરી વગેરેની ભેટ મુસ્લિમ એ એવા કેઈ ભેદ હોઈ શકે નહીં. આમ છતાં અભ્યાસની ભારતીય સંગીતને ધરી તો આપણે પણ તેઓને ધ્રુપદ, સરળતા ખાતર સમાજશાસ્ત્રીઓ અને ઈતિહાસવિદો આવા ધમાર, હોરી વગેરેની ભેટ ધરી. કેટલાય મુસ્લિમ ગાયકો ભેદ પાડે છે. આવા ભેદોની સૂક્ષ્મ તપાસ જ્યારે કરીએ થઈ ગયા છે કે જેમણે પોતાની ગાયકીમાં રાધાકૃષ્ણની છીએ ત્યારે જણાય છે કે દુનિયાની કોઈપણ સંસ્કૃતિ “કુંવારી’ ભક્તિને સ્થાન આપ્યું હતું ! નૃત્યની જેમ સંગીતમાં રહી શકતી નથી; તેનું લગ્ન યા જોડાણ બીજી સંસ્કૃતિઓ વિવિધ “ઘરાના પ્રચારમાં આવ્યા હતા.
સાથે હંમેશાં થતું રહે છે. ભારતીય સંસ્કૃતિના ઘડતરમાં સ્થાપત્ય, સંગીત, નૃત્ય અને અન્ય લલિતકલાઓની કેટકેટલી વિદેશી સંસકૃતિઓને ફાળો છે એ તો તેનો વિગતે જેમ ચિત્રકલાને પણ મુસ્લિમ સુલતાનેએ રાજ્યાશ્રય આપી અભ્યાસ કરીએ તે સ્પષ્ટ ખ્યાલ આવે છે. આ અભ્યાસ પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. મુઘલ શહેનશાહીમાં જહાંગીરે પરથી આપણે કહી શકીએ કે ભારતીય સંસ્કૃતિ એ સમન્વયની અનેક દેશી-વિદેશી ચિત્રકારોને પોતાના દરબારમાં આમંચ્યા સંસ્કૃતિ છે.
અમિતા ગ્રંથ શ્રેણીને
શુભેચ્છા પાઠવે છે
શુભેચ્છા પાઠવે છે
શ્રી સોનપરી સહકારી મંડળી
સોનપરી પાલીતાણ પાસે(જિ. ભાવનગર)
શ્રી જુનવદર સહકારી મંડળી જુનવદર
(ગઢડા તાલુકો ) (જિ. ભાવનગર)
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
