________________
વહેલું જાગે છે. એટલે લોકજાગૃતિનો મુખ્ય હેતુ રાખીને પ્રયોગ શરૂ થાય છે. બીજાં ક્ષેત્રોનાં પરિબળો જાગે, ન જાગે, ઓછાવત્તાં કે વહેલામોડાં જાગે, પણ લોકો તો સવેળા જાગે જ છે. અને પરિણામની દષ્ટિએ ફળ મળે ન મળે કે ઓછુંવતું મળે, પણ લોકજાગૃતિની દૃષ્ટિએ તો પ્રયોગ સફળ થઈને જ રહે છે. એવો આજ સુધીનો અનુભવ છે.
વિઠલાપુરમાં બધી દૃષ્ટિએ બધા ક્ષેત્રોનાં શુભબળો સળવળ્યાં, જાગ્યાં, કામે લાગ્યાં, તેમનું સંકલન થયું અને અનુબંધ જોડાયો એટલે આની એક તાત્ત્વિક બાજુ પણ છે.
સમુદ્રમાં કાંકરી નાખીએ તો તેનો તરંગ-પાણીની હલચલ ઊઠે છે. ભલે તે દેખાય નહિ. પણ આખાયે શાંત સમુદ્રને તે સ્પર્શી જાય છે. તેમ વિશ્વ આખુંય એના કુદરતી નિયમને આધીન ચાલે તો વિશ્વશાંતિ અખંડ અવિભાજ્ય ચાલુ રહી શકે; પરંતુ માણસ જાત તેની અસદ્ વૃત્તિને વશ બની ભૂલ કરી બેસે છે ત્યારે અશાંતિની લહર ઊઠવાની શરૂઆત થઈ જાય છે. જ્યાં પણ આવી ભૂલ થાય ત્યાં જ તે જ ક્ષણે એનું યોગ્ય નિવારણ થઈ જાય તે શાંતિમાં પડનારી ખલેલ દૂર થઈ જાય. અને શાંતિ અખંડ ચાલ્યા કરે.
આવું નિવારણ કરવાનું કામ એના જાણકાર જ્ઞાની વ્યક્તિઓ જ કરી શકે. દરેક સ્થળે, દરેક કાળે, અને દરેક પરિસ્થિતિમાં આવા જ્ઞાની પુરુષો મળી શક્તા નથી, પણ આ સનાતન સત્યની અનુભૂતિ થઈ હોય તેવા જ્ઞાનીના ચિંધેલા રસ્તે ચાલવાનો પ્રયાસ કરનાર તો હંમેશા દરેક સ્થળે દરેક વખતે હોય છે. એમણે અશાંતિનું નિમિત્ત આપનાર વ્યક્તિમાં રહેલું ચેતનતત્ત્વ અને પોતામાં રહેલું ચેતનતત્ત્વ એક જ છે એ સમજવું રહ્યું. મતલબ “તુ માં “હું છું અને “હું”માં “તું' છું એવી અનુભૂતિ ન થઈ હોવા છતાં, બંનેમાં “શુભ' તો છે જ. એટલે પોતાના “શુભ'ને એવું જગાડે કે સામાના “શુભ'ને હાકોટે સંભળાય અને એ જાગે. અને ભૂલનો સ્વીકાર કરે નિરાકરણ કરવામાં સહાયભૂત બને.
આટલું પણ થાય તો તાપૂરતો વ્યવહાર સરખી રીતે ચાલે. આનો અર્થ કોઈ એવો ન કરે કે એ વ્યક્તિ ફરી એવી ભૂલ નહિ જ કરે.
એ માટે તો એનો હૃદયપલટો થઈ એનામાં જ્ઞાન પ્રગટવું જોઈએ. બુદ્ધિપ્રયોગોનું પરિણામ હૃદયપલટામાં આવે તો ઉત્તમ, બાકી પ્રયોગનો હેતુ મર્યાદિત છે. નૈતિક સામાજિક દબાણથી પરિસ્થિતિ એવી નિર્માણ કરવી કે થયેલી ભૂલનું નિવારણ થઈ પડેલો ખાડો પુરાઈ જાય. વિશ્વ વાત્સલ્ય : ના. ૧૬-૧૨-૧૯૯૩
અનુભવની આંખે
