________________
[ ૧૧૬]
ઐતિહાસિક પૂર્વજોની પટકાઈ પડ્યો અને એ માંદગી જીવલેણ નીવડી. શ્વાનપૂંછડી જેમ વાંક ન છોડે કિવા વીંછીના ડંખીલી વૃત્તિ કરતાં પણ ન છૂટે તેમ રાયસિંગે પિતાના અવસાન સમયે પ્રિય પુત્ર સુરસિંગને બોલાવ્યો અને કહ્યું કે–
મહારા વહાલા બાલુડા ! હું મારું વૈર ન લઈ શકે એથી નિરાશ હદયે મરું છું, છતાં મારી મરતીવેળાની સૂચના તને
એ જ છે કે કરમચંદ બચ્છાવતના છોકરાઓને બીકાનેરમાં કોઈપણ રીતે સમજાવી-પટાવી તેડી લાવજો અને તેમના પિતાએ મારી સત્તા સામે જે બળવો પોકાર્યો છે એને ઉચિત શિક્ષા કરી,-કપરી નશિયત દઈ. વેર વાળજો.
આ શબ્દોના ઉચ્ચાર સાથે રાયસિંગને જીવનદીપ બુઝાઈગે. રાયસિંહના મૃત્યુ પછી બીકાનેરની ગાદી પર દલપતસિંહ આવે, પણ એને રાજ્યકાળ લગભગ બે વર્ષ સુધી જ ચાલે. રાજખટપટના આંદોલન ચાલુ રહ્યાં અને સન ૧૬૧૩ માં સુરસિંગ રાજગાદી પર ચઢી બેઠે. મરણકાળે પિતાએ જે અભિલાષા અણપૂરી બતાવી હતી એ એના મનમાં રમતી જ હતી, એ માટે કેવળ તક મળે એટલી જ ઢીલ હતી. લાગ મળતાં જ ઘડે દબાવે એવી તૈયારી અંદરખાનેથી ચાલુ હતી. રાજા તરીકે જાહેર થયા પછી એ સૌ પ્રથમ દિલ્હી ગયે. એ પાછળ તેના મનમાં “એક કાંકરે બે પક્ષી મારવાને ઈરાદે હતા. એક તે બાદશાહને નવા રાજવી તરીકે સલામી ભરવાને અને બીજે બછાવતના વારસેને સમજાવી બીકાનેરમાં પાછા લાવવાને. આ વેળા કાળે યારી આપી અને સુરસિંહ પિતાના ઈરાદામાં ફાવ્યા. “વિધિની ગતિ ન્યારી છે” એ નીતિકારનું અનુભવસિદ્ધ વચન છે. દગલબાજ દુજા નામે' એ ઉકિત અનુસાર રાજા પોતાનું પ્રથમ કાર્ય પતાવી બછાવતના રહેઠાણે પહે “નિતિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
