________________
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર દર્શન
“જેમ જેમ હું સૂક્ષ્મ વિચારથી ઊંડો ઊતરું છું તેમ તેમ તમારા તત્ત્વના ચમત્કારો મારા સ્વરૂપનો પ્રકાશ કરે છે’’
અહીં ઉત્તમ મર્મની વાત કરેલ છે. ‘‘કર વિચાર તો પામ’’ અથવા વસ્તુ સ્વરૂપ સમજવા જે ઊંડો વિચાર કરવામા આવે તે સૂક્ષ્મ વિચાર છે. ઊંડાણમાં સૂક્ષ્મતા છે. ‘‘વસ્તુ વિચારત ઘ્યાવર્તે, મન પામે વિશ્રામ, રસ સ્વાદન સુખ ઊપજે, અનુભવ યાકો નામ.’’ એમ બનારસીદાસે કહ્યું છે. બીજા વિચારથી મન થાકી જાય, આત્માનો વિચાર કરતાં સુખ ઊપજે, શાંતિ થાય. ઊંડો ઊતરું છું એટલે બાહ્યભાવોથી છૂટું છું. જ્ઞાની પુરુષના વચનના અવલંબને પોતાનું ખરું સ્વરૂપ સમજાય છે.
પશ્ચાતાપાદિ દ્વારા શ્રદ્ધા-બોધરૂપ ભૂમિકા થવાથી-ઉપાયની ઉપશાંતતા થવાથી, કર્મોનો ઉદય અતિશય મંદ થવાથી જે આત્મબળ પ્રગટ થાય છે તેથી પરિણામોની શુદ્ધિ થાય છે. આવે જ્યાં એવી દશા, સદ્ગુરૂ બોધ સુહાય, તે બોધે સુવિચારણા, ત્યાં પ્રગટે સુખદાય.
સુવિચારણા-સૂક્ષ્મવિચારથી મારા અંતરંગમાં, આત્મભાવમાં ઊંડો ઊતરું છું, એકાગ્ર થાઉં છું – આત્મવીર્ય શુદ્ધાત્મા તરફ ફોરવાય છે પછી તેનો અભ્યાસ થઈ જતાં મન તે તરફ સહેજે ઢળે છે ત્યારે ભગવાનનું અદ્ભુત સ્વરૂપ દેખાય છે. વૈરાગ્ય, ઉપશમ વડે ઊંડા ઊતરતાં તમારા તત્ત્વના ચમત્કારો મારા સ્વરૂપને પ્રકાશીત કરે છે. ભગવાનમાં દોષ કે વિભાવ નથી એ વિચારતાં પોતેં દોષ અને વિભાવથી પાછો વળે. ત્રણ લોકના નાથ શુદ્ધ આત્મરૂપ ભગવાન છે ભગવાનના તત્ત્વ-આત્મસ્વરૂપ સુધી નજર જાય તો ચમત્કાર લાગે છે કે મારું સ્વરૂપ પણ તમે જેવું તમારું સ્વરૂપ પ્રગટ કર્યું છે તેવું જ છે. મૂળ સ્વરૂપમાં ક્યાંય ભેદ નથી કર્મને લઈને ભેદ કહેવાય છે.
જેમ જેમ શુŘપરિણામ વડે (જ્ઞાની-મુનિદશા) ઊંડો ઊતરું છું તેમ તેમ તમારા તત્ત્વના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનીઅતિશય નિર્મળતાના દર્શન કરી તેની અદ્ભુતતા જોઈ પ્રસન્ન થાઉં છું. તમારું તત્ત્વ આત્મદ્રવ્ય અનંતગુણોની શુદ્ધ દશાનું ભાજન છે. જેવું દ્રવ્યતત્ત્વ છે તેવા ગુણો છે દ્રવ્ય અને ગુણોની અદ્ભુત એકતા છે અને તે ગુણોની શક્તિ નિર્મળ પર્યાય દ્વારા વ્યક્ત થઈ, શુદ્ધ ચેતનાના સ્પંદનો દ્વારા મારા સ્વરૂપનું મને દર્શન કરાવે છે, ‘સોહં’ તું છે તે જ હું છું ‘જિનપદ નિજપદ એકતા, ભેદભાવ નહીં કાંઈ’’ જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશમાં હું મારા તત્ત્વનો અનુભવ કરી કૃતકૃત્ય થાઉં છું. હે પરમાત્મા ! આપના અનુપમેય પ્રગટ શુદ્ધ તત્ત્વ વગર મારા અચિંત્ય તત્ત્વનો અનુભવ મને કોણ પ્રાપ્ત કરાવત? ખરેખર ! અદ્ભુત એવું આ સ્વરૂપ પ્રગટ થયું.
܀
૯૧
