________________
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૨૪૯ શાસ્ત્રોનો ગુરુગમ સરળતાથી સમજાશે. જ્ઞાનસાર, અધ્યાત્મસાર અને સમાધિશતક મને મારા જ્ઞાનાભ્યાસમાં અત્યંત ઉપકારી થયા છે. હવે છેલ્લી ગાથામાં શ્રીમદ્ આનંદઘનજી આત્મ-સાધનાની ચાવી સમજાવે
૨૪૮
પ્રકરણ : ૧૦ અતૃપ્ત જ રહે છે અને તેની ઈન્દ્રિયસુખ ભોગવવાની તૃષ્ણાને લીધે દુ:ખી જ રહે છે. માટે તે મિથ્યાત્વના મૂળ જેમાં છે એવી બહિરાત્મદશાનો ત્યાગ કરી અંતરઆત્મદશા પ્રાપ્ત કરવા સદગુરુની આજ્ઞાનું અને જિનભક્તિનું અવલંબન લો. ઉપરની પાંચમી ગાથાની છાયા આચાર્ય પૂજ્યપાદ સ્વામીજીની સમાધિતંત્ર ગ્રન્થની ગાથા ૧૫ માં આપણને જોવા મળે છે :
મૂળ સંસાર દુઃખોનું, દેહમાં આત્મબુદ્ધિ તે, તજી ઈન્દ્રિય વ્યાપાર, બાહ્ય અંતર પેસજે. (૧૫)
ઉપરની ગાથામાં આચાર્ય પૂજયપાદ સ્વામી સમાધિતંત્ર ગ્રન્થમાં જણાવે છે કે, “દેહ તે જ હું છું” આવી બુદ્ધિ બહિરાત્માની હોવાથી તેને દેહદૃષ્ટિ કહેવાય છે. આ દેહબુદ્ધિ જ બધા સંસારના દુ:ખોનું મૂળ છે તે બહિરાત્મબુદ્ધિ છોડી દે, ઈન્દ્રિયોની બાહ્ય વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિથી પાછો વળ અને અંતરમુખતા, અંતરદૃષ્ટિનો અભ્યાસ કરે તો તને પોતાના અંતરાત્મામાં પરમાત્માના દર્શન થશે અને અંતરમાં જ સુખ છે, બહાર નથી તે અનુભવપૂર્વક સમજાશે. આ સમાધિતંત્રની પ્રથમની ૩૦ ગાથાઓ ખરેખર ગુરુગમપૂર્વક ભણવાથી બહિરાત્માના લક્ષણો, તેનાથી થતાં દુઃખોની પરંપરા અને બહિરાદશા ત્યાગીને અંતરઆત્મા થવાનો પૂર્ણ વિધિ (Process) સુંદર રીતે સમજાશે. સમ્યદર્શન પ્રાપ્ત કરવાની આ ગ્રન્થમાં Master Key ગાથા ૧ થી ૩)માં પૂજ્યપાદ સ્વામીએ ખૂબ જ સમર્થતાથી સમજાવી છે. પૂજયપાદ આચાર્ય અત્યંત સમર્થ દ્રવ્યાનુયોગના પારગામી હતા અને તેમણે તત્વાર્થસૂત્રની અલૌકિક ટીકા ““સર્વાર્થસિદ્ધિ” નામે લખીને બહુ જ મોટો યોગદાન કરવા સાથે ઉપકાર કર્યો છે. તેમનું રચેલું “ઇબ્દોપદેશ” ગ્રન્થ પણ સમ્યક્ટર્શન પ્રાપ્તિ કરાવે તેવું સુંદર સામર્થ્યવાળું છે. સર્વ મતાગ્રહને ત્યજી ગુણાનુરાગ અને તત્ત્વજિજ્ઞાસાપૂર્વક આવા ગ્રન્થો ભણવાની જરૂર છે જેથી આગમ
આતમ-અર્પણ વસ્તુ વિચારતાં, ભરમ ટળશે મતિ દોષ, સુજ્ઞાનીઓ પરમપદારથ સંપત્તિ સંપજે, આનંદઘન રસ પોષ, સુજ્ઞાની(૬)
દરેક જીવમાં બહિરાત્મપણું અથવા દેહમાં આત્મબુદ્ધિના સંસ્કારો અનાદિકાળથી રહેલા છે અને દરેક ભવમાં ઇન્દ્રિય વિષયોની લોલુપતાથી આ મિથ્યાત્વનું મૂળ અર્થાત્ બહિરાત્મપણું અથવા અવિદ્યાના સંસ્કાર વધારે દ્રઢ થતા જાય છે. નીચેની ગાથામાં આચાર્ય પૂજયપાદ સ્વામી આ વાતને વધારે ઊંડાણથી સમજાવે છે :
અવિદ્યારૂપ સંસ્કાર, તેથી તો દ્રઢ જામતો, તેથી પૂર્વભવે જીવ, પોતાને દેહ માનતો. (૧૨)
(સમાધિતંત્ર ગાથા ૧૨ - આચાર્ય પૂજ્યપાદ સ્વામી) ‘દેહમાં આત્મબુદ્ધિથી જાણનારને શાસ્ત્રકાર અવિધા નામ આપીને કહે છે કે, પૂર્વભવેથી આ જીવ આવા “દેહ તે જ હું" એવી બુદ્ધિના સંસ્કારો લઈને આવે છે અને વર્તમાનકાળમાં પોતાનો દેહ તથા સ્ત્રી, પુત્ર, ધન, પરિવારમાં અહંભાવ, મમત્વભાવ વધારતો રહે છે. જેથી આવતા ભવે આ મિથ્યા માનતા, બહિરાત્મદશા વધારે દ્રઢ થતો જાય છે. આ દર્શનમોહની ગ્રન્થિને આપણે તોડવાની છે.
આ મિથ્યાત્વ નામના Cancer ના રોગને મટાડવા જિજ્ઞાસુ સાધકે સદ્ગુરુનું શરણ અને જિનેશ્વર ભગવાનની આજ્ઞા-ભક્તિથી તેમનું શરણાગત લઈ, પોતાના આત્માને તેમના ચરણમાં અર્પણ કરી, પોતાની મિથ્યા સમજણ પર ચોકડી મારીને પોતાની સ્લેટ કોરી
