________________
કાવ્ય દાષ.
૧૨૭
ધતુરાના પુષ્પ સમાન શરીરની કાન્તિ અને 'મટની ચાંચલતા સમાન આંખાની ચંચલતા કહી. આવા પ્રયાગ પ્રાચીન કવિઓએ કરેલા નથી તેથી અમયુત્ત
असमर्थ.
પ્રસિદ્ધાર્થ રહિત પદનુ કથન એ ગવર્થે, યથાયાગ્ય અર્થની અપ્રાપ્તિ એ આ દોષનુ કારણ છે. આ દોષ નિત્ય છે.
યથા.
ક્ષીણ કટિ દ્રગ સુંદર, વિહરે દેવાંગના તણે વેશે; ઝીણા પટ પહેરીને, ઝૂલે જલમાંહી ખુલ્લે કેશે. આમાં “ ઝુલવું ” પદ ન્હાવાના અખતાવવાને અસમર્થ હાવાથી અસમર્થ દોષ છે.
निहितार्थ.
ઉભયા વાચકનું અપ્રસિદ્ધાર્થ માં કથન એ નિહિતાર્થ, વિલખથી થતી અથ પ્રાપ્તિ આ દોષનુ કારણ. આ દોષ અનિત્ય છે.
યથા.
ઉન્નત ઉભય ઉરાન્ત, શાતકુમ્ભના કુ ંભ સદેશ શાલે; રજનીવરણી ત્રપપર, કામાતુર મન કુમ્ભતણુ લેાલે.
cr
""
""
“ શાંતકુમ્ભ ” વૃક્ષ અથવા સુવર્ણ, રજની રાત્રિ અથવા હળદર પ લાજ અથવા વેશ્યા ( કુલટા ) “ કુમ્ભ ઘટ અથવા વેશ્યાપતિ ( વૈશિક ). આમાં આ તમામ પદ્માના એ અ છતાં અપ્રસિદ્ધાર્થ વેશ્યા પક્ષે ઘટાવ્યા છે એથી નિહિત થતોષ છે.
निरर्थक.
માત્ર પૂર્ણતાના પ્રત્યેાજન માટે પદનું કથન એ નિયંદ, પ્રયાજનના અભાવ આ દોષનુ કારણ છે. આ દોષ નિત્ય છે.
યથા.
વિકાશ વિધવિધ કરતી, ફરતી ફૂલ સમાન કુલી ફાલી; ગિરિધારી ગાવિંદને, મળવા ચતુરાં ચતુર ખની ચાલી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
