________________
અધ્યાત્મ ઉપનિષદ
– જ્ઞાન - ક્રિયા – ३/१३ क्रियाविरहितं हन्त ! ज्ञानमात्रमनर्थकम् ।
गतिं विना पथज्ञोऽपि, नाजोति पुरमीप्सितम् ॥१७॥
ક્રિયા વિનાનું એકલું જ્ઞાન નિરર્થક છે. રસ્તો જાણનાર પણ ચાલ્યા વગર ઇચ્છિત નગરે પહોંચતો નથી. ३/१५ बाह्यभावं पुरस्कृत्य, येऽक्रिया व्यवहारतः ।
वदने कवलक्षेपं, विना ते तृप्तिकाक्षिणः ॥१८॥
ક્રિયા તો બાહ્યભાવ છે એમ કહીને જેઓ વ્યવહારથી ક્રિયા વિનાના છે, તેઓ મોઢામાં કોળિયો નાંખ્યા વિના તૃપ્તિને ઇચ્છી રહ્યા છે. ३/३३ इत्थं च ज्ञानिनो ज्ञान-नाश्यकर्मक्षये सति ।
क्रियैकनाश्यकर्मीघ-क्षयार्थं साऽपि युज्यते ॥१९॥
આ પ્રમાણે જ્ઞાનીને જ્ઞાનથી નાશ પામતા કર્મનો નાશ થવા છતાં, ક્રિયાથી નાશ પામતાં કર્મના ક્ષય માટે ક્રિયા પણ જરૂરી
३/३८ तेन ये क्रियया मुक्ता, ज्ञानमात्राभिमानिनः ।
ते भ्रष्टा ज्ञानकर्माभ्यां, नास्तिका नात्र संशयः ॥२०॥
માટે ક્રિયા વિનાના જેઓ માત્ર જ્ઞાનનું અભિમાન ધરાવનારા છે, તે જ્ઞાન-કર્મ બંનેથી ભ્રષ્ટ નાસ્તિકો છે, એમાં કોઈ શંકા નથી.
