________________ આપવામાંથી ઊંચો ન આવે. આત્મલક્ષની પરિણતિ ઘડાઈ નથી. જો ગ્રંથિભેદ થયો હોય તો તે આત્મલક્ષી બની જાય છે. ઓહો!મારા પરમાત્મા કેવા! મારા ગુરુ કેમ? ગુણોના ભંડાર ને હું અપૂર્વ દોષોનો ભંડાર! ક્યારે હું આ દોષોથી છૂટીશ? કદાચ કર્મવશ તે દોષોથી છૂટી ન શકે પણ મનમાં તેનો પારાવાર પશ્ચાતાપ હોય. આ જ્ઞાનમાંથી તેને સ્વભાવમાં જતા વાર નથી લાગતી. તે અંદરમાં સતત પોતાની ચિંતા કરે તો તે મિથ્યાત્મ મોહને હટાવી રહ્યો છે. રાગદ્વેષની તીવ્ર ગાંઠના કારણે જીવ આત્મસ્વભાવ પ્રમાણે વર્તી શકતો નથી. અને જાણી પણ શકતો નથી. તેની રુચિ જ પ્રગટવા નથી દેતો. ગ્રંથિભેદ થવાથી જે જ્ઞાન થાય તે જ વાસ્તસ્વીક જ્ઞાન છે. આ થાય પછી શાસ્ત્ર જ્ઞાન ન હોય તો પણ ચાલે. કેમ કે શાસ્ત્રજ્ઞાન દ્વારા ગ્રંથિભેદનો જ પુરુષાર્થ કરવાનો છે. * ગ્રંથિભેદ કયો આત્મા કરી શકે? ગ્રંથિભેદમાં 3 વસ્તુની જરૂર પડે. (1) પંચેન્દ્રિયપણું–એકેન્દ્રિયથી ચઉરિદ્રિય સુધીના જીવો ગ્રંથિભેદ કરી શકતા નથી. (2) પંચેન્દ્રિયપણામાં પણ મન મળે તો પુરુષાર્થદ્વારા સમકિત પામી શકાય. અર્થાત્ અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય ગ્રંથીભેદ ન કરી શકે. (3) જીવ પર્યાપ્ત અવસ્થાવાળો હોવો જોઈએ. એ પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયેલી હોવી જોઈએ. સંમૂર્છાિમ મનુષ્યમાં પંચેદ્રિયપણું છે પણ બીજી બે વસ્તુ મન અને પર્યાપ્તપણું નથી. તેથી તે ગ્રંથિભેદ ન કરી શકે. તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય સંમૂર્છાિમ ૧૦૦૦યોજન લાંબો હોય, પૂર્વક્રોડ વર્ષનું આયુષ્ય હોય પણ મન નથી "પર્યાપ્તપણું છે. તો પણ ગ્રંથિભેદ ન કરી શકે. મરીને તે ૧લી નરકમાં જાય. યથાપ્રવૃત્તકરણ, અપૂર્વકરણ - અનિવૃત્તિકરણ જ્ઞાનસાર–૨ }} 89
