________________ કોઈપણ નિમિત ન હોય અને ક્રોધ કર્યા વગર ન રહે. વગર કારણે ઝઘડ્યા વગર ન રહે. કોઈને ને કોઈને પકડી જ લે. પરધન લેવા માટે પર ધન રૂપી દ્રવ્ય કે ભાવ પ્રાણ આપવા કે લેવા પડે. આત્માનું ધન મેળવવા માટે કોઈનાં પ્રાણ લેવાનું બંધ કરે અને સ્વના ભાવ પ્રાણની રક્ષા કરવામાં આવે તો સ્વધનને પ્રાપ્ત કરી શકે. સાચું ધન મુનિ મેળવી શકે. જ્ઞાનરૂપી ધનની પૂર્ણતા મુનિ મેળવી શકે. મુનિને પણ વીતરાગી બન્યા વગર કેવળજ્ઞાન ન મળે. જે આત્મા સમ્યગ જ્ઞાન વડે જગતને જાણે અને જગતને વિશે મૌન ધારણ કરે. અને પોતાનામાં મૌન તોડે અર્થાતુ પોતાના આત્મા સાથે સદા બોલતો થાય તે મુનિ. અર્થાત્ આત્માએ આત્મામાં રમવું એ જ બોલવું. જેમ જેમ બોલતો થાય એમ એ જ્ઞાનનો વિકાસ ચાલે. પૂર્ણ થતો જાય. ભરત મહારાજા અનિત્ય ભાવના પર ચડ્યા. શરીર, આભૂષણાદિની અનિત્યતાની પ્રતીતિની દ્રઢતા થતાં અને આત્માની નિત્યતાની પ્રતીતિ થતાં શ્રેણી પર ચડી કેવળ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. જગતનાં જીવો જ્ઞાન ચક્ષુથી જગતને જોતાં નથી. ચામડાની આંખથી જુએ છે. તેથી તેમાં ભ્રમ પામે છે. ધન અને ધનથી મળતી વસ્તુમાં સુખ છે. આ માન્યતા ન કરે તો આત્માનાં ધનનું બહુમાન આત્મામાં થયું ગણાય. સંસારમાં અને આત્મામાં બંનેમાં ધન છે. અનંત દુઃખમય સંસાર, અનંત સુખમય મોક્ષ ક્યાં રહેવું છે? સંસારમાં દ્રવ્યપ્રાણ, ભાવપ્રાણ લેવાનાં - દેવાનાં. બંનેની આહૂતિ આપવી પડે. સંસારમાં સરંભ- સમારંભ- આરંભ ત્રણે રીતે હિંસાનાં પાપની શરૂઆત. ઈચ્છા કરીએ ત્યારથી પાપનાં મીટરની શરૂઆત. જેને સંસારમાં રહેવું નથી અને સંસાર જેણે વધારવો નથી તેણે અનર્થ દંડ મૂકવું પડે અને અર્થદંડમાં પાપને જલદી છોડવાના ભાવપૂર્વક પશ્ચાતાપ પૂર્વક વ્યવહાર કરવો પડે. જ્ઞાનસાર-૨ // 239
