________________ નહિ, બીજા પાસે બનાવડાવે નહિ અને જે બનાવે તેને અનુમોદે નહિ. માટે જ તેઓને તિવિહંતિવિહેણં પચ્ચખાણ છે. આત્મા, સમતા એ જ મારો સ્વભાવ છે' એમ માનીને સાધના કરે અને તેમાં રહેલા બાધક તત્ત્વને દૂર કરે ત્યારે સમતા પ્રગટ થાય છે. શેયનો જ્ઞાતા બને પણ જ્ઞયમાં ડૂબે નહિ તો સમતા-સ્વભાવ પ્રગટ થાય છે. ઔચિત્યથી યુક્ત વ્રતવાળાને સર્વજ્ઞના વચન દ્વારા કરાતું ચિંતન અને તેના દ્વારા જે ભાવો થાય તેને જ અધ્યાત્મ કહેવાય છે. જ્યારે આત્મા વ્રતવાળો હોય ત્યારે ઉચિત પ્રવૃત્તિ આવે. બિનજરૂરી પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કરી અને જેના વિના ચાલી શકે તેમ જ નથી તેવી પ્રવૃત્તિ ઉચિત બને છે. વ્રત પણ અધ્યાત્મનું કારણ ત્યારે જ બને કે જ્યારે તત્ત્વનું ચિંતન હોય. સર્વજ્ઞ કથિત વચનને કહેનાર શાસ્ત્ર કે આગમ તેનાથી ચિંતન કરવાનું છે. તત્ત્વને અન્યો પણ માને છે છતાં પણ અહીં સર્વજ્ઞ પ્રમાણેનું ચિંતન હોય તો તે મૈત્યાદિ ભાવથી યુક્ત બને છે. કારણ કે સર્વજ્ઞ સિવાયના બીજાનાં વચનો કે બીજાના શાસ્ત્રો અપૂર્ણ છે. આથી જ સર્વજ્ઞ કથિત વચન પ્રમાણે જીવાદિ તત્ત્વોનું ચિંતન કરે ત્યારે મૈત્યાદિ ભાવથી સભર બને છે ત્યારે જ તે અધ્યાત્મ બને છે. સત્તાએ જીવો એક સમાન સ્વભાવ અને સ્વરૂપવાળા છે પણ કર્મકૃત અવસ્થાના કારણે વર્તમાનમાં જીવોમાં સ્વરૂપને સ્વભાવની સમાનતા નથી. વિવિધતા ને વિચિત્રતા છે માટે સમતાને કેળવવા મૈચાદિ૪ ભાવનાઓ દ્વારા વ્યવહાર કરવાનો છે તો જ ધર્મ ઘટે. માટે જ વ્યવહારથી ધર્મ, મૈત્રાદિક ભાવનાથી યુક્ત હોય ત્યારે જ બને. નિશ્ચયથી વઘુ સહાવો થપ્પો - વસ્તુનો સ્વભાવ તે જ ધર્મ છે. માટે જ સામાયિકની વાત આવી. 4 ભાવના દ્વારા સમતાની સિદ્ધિની વાત આવી. પહેલા ત્રણ યોગ આવે પછી જ સમતા આવે. કર્મના ઉદયથી મળેલી સામગ્રીને સ્વીકારીને તેમાં જ સુખની ભ્રાંતિ જ્ઞાનસાર-૨ // 115
