________________ સાધુ સંતો ને સૂફી દરવેશોના દંભને પણ સખત શબ્દોમાં પ્રગટ કરવામાં આવે છે. મૂળભૂત રીતે પ્રણયની વિવિધ સ્થિતિનું હ્રદય સ્પર્શી આલેખન કરતી ગઝલમાં સમય જતાં ઉપરોક્ત વિષયો સ્થાન પામ્યા છે. ઇશ્કે મિજાગી' ગઝલમાં પ્રિયાનો પ્રેમ કેન્દ્રસ્થાને હોય છે. જયારે “ઇશ્કે હકીકતમાં પ્રભુ પ્રેમનું વર્ણન હોય છે. મુસલમાન રાજ્ય અમલ દરમ્યાન રાજકીય પ્રભાવથી ગઝલ કાવ્ય પ્રકાર પ્રચલિત બન્યો. “મુશાયરાઓ દ્વારા પણ તેનો વિકાસ વિશેષ થયો છે. ગઝલની ઐતિહાસિક માહિતી જોતાં એમ લાગે છે કે કવિ દીપવિજયની ગઝલોમાં સ્થળ વર્ણન છે. તેમાં રાજકીય પ્રભાવ ને તત્કાલીન પરિસ્થિતનું વર્ણન હોવાથી ઐતિહાસિક રચના બને છે. વીસમી સદીના મહાન ગુર્જર કવિ સાહિત્ય રત, કવિકુલ કિરિટ શ્રી આચાર્યદેવ લબ્ધિસૂરિનું નામ સુખ્યાત છે. તેઓશ્રીએ સંસ્કૃત, હિન્દી અને ગુજરાતી એમ ત્રિવિધ ભાષામાં સાહિત્ય સર્જન કર્યું છે. લબ્ધિવિજયની રપ ગઝલો, પૂજા અને સ્તવનાદિ સંગ્રહમાં મળી આવે છે. જૈન કવિઓએ અન્ય કવિઓની માફક તત્કાલીન સમયના વહેણમાં તાલ મિલાવવા પોતાની કલમ ચલાવી છે. અને આધ્યાત્મિક ભાવનાને ગઝલમાં સાકાર કરી છે. જૈન તત્ત્વજ્ઞાનમાં બાર ભાવનાનું સ્વરૂપ કર્મબંધ અટકાવવા અને કર્મથી મુક્ત થવા અનન્ય પ્રેરક ગણાય છે. બાર ભાવનામાં નવમી ભાવના નિર્જરા કહેવાય છે. કવિએ બાર ભાવનાની પૂજામાં નવમી ભાવના નિર્જરાની રચના ગઝલ કાવ્યમાં કરી છે. પાંચ કડીની આ ગઝલનો કેન્દ્રવર્તી વિચાર તપથી કર્મની નિર્જરા અને 154
