________________
૧૯૦
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ ગેડેમાંથી ચંદેલો જુદા પડ્યા તેવીજ રીતે મોટે ભાગે દક્ષિણની એક યા બીજી તબદી જાતિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા જણાય છે. * મધ્ય યુગમાં સતત ચાલતા વિગ્રહો મોટે ભાગે દક્ષિણના દેશીય અથવા તલબદા રાજપૂતો તથા ઉત્તરના પરદેશી રાજપૂત વચ્ચે
ના સામાજિક ઝઘડા હતા એમ સમજીએ છીએ ઉત્તરતથા દક્ષિણની ત્યારે તેનો ઉકેલ કાંઈક હાથ લાગે છે અને જાતિઓ વચ્ચેના તેનું યથાર્થ રૂપ સમજવાથી તેમાં કાંઈક રસ ઝઘડા પડવા માંડે છે. અલબત્ત ઉપર જણાવેલી પક્ષો
ની રચના હમેશાં ટકી રહેતી નહોતી. સામાન્ય રીતે પરસ્પર ઝઘડતા પક્ષ કોઇક કોઇક વાર મૈત્રી બાંધી લેતા અને પરસ્પર સંબંધ સાંધી લેતા અથવા ક્ષણભર બધા પક્ષો પરદેશી મુસલમાનોનો સામનો કરવા એકત્ર થઈ જતા પણ મને એ વાત તો ખરી લાગે છે કે હિંદુત્વ પામી હિંદુ સમાજમાં ઊંચે સ્થાને પહોંચેલી તબદી અનાર્ય જાતિના રાજપૂત, હિંદ બહારથી આવેલા પરદેશી જંગલીઓના વંશજ રૂ૫ રાજપૂત સામે વૈરવૃત્તિ ધરાવતા હતા. ઉત્તરના રાજપૂતોના સમૂહમાં ઈતિહાસના પટ પર સૌથી આગળ પડતા ચહુઆણ, પરિહાર, તોમાર અને પવાર જણાય છે. દક્ષિણના સમૂહમાં મુખ્ય કુળો ચંદેલ, કલચુરિ અથવા હૈયે, ગહરવાળ અને રાષ્ટ્ર છે. સોલંકી અથવા ચાલુકાનું મૂળ વિવાદગ્રસ્ત છે. તેઓ અયોધ્યામાંથી આવેલા હોવાનો દાવો કરે છે, પણ જે બીજા ત્રણ કુળે જોડે યજ્ઞકુંડમાંથી ઉત્પન્ન થવાની બાબતમાં તેમને ભેળવવામાં આવે છે તેમની પિઠે તે પણ ખરેખર પરદેશી જાતિઓના વંશજ હોય એ બહુ બનવાજોગ છે.
આપણે યાદ રાખવાના મુખ્ય મુદ્દાઓ નીચે મુજબ છે. (૧) ક્ષત્રિય કે રાજપૂત વર્ણમાં આવેલા સમૂહે ધંધાને અંગે થયેલા સમૂહે છે
અને તેમાં હિંદુ ધર્મવિધિઓને અનુસરતાં તથા ઉપસંહાર રાજ્યવહીવટનું કામ યથાર્થ રીતે કરતાં તમામ
ફળોને સમાવેશ થાય છે. (૨) પરિણામે બહુ
