________________
ઉત્તર હિંદનાં મધ્ય યુગીન રાજ્ય જાતિના તંત્રને છોડી દઈ, રાજ્યકર્તા વર્ગની વર્ણ સિવાયની બીજી હિંદુ વણમાં દાખલ થઈ જાય છે.
આથી વધારે દક્ષિણમાં આવેલા કુળની ઉત્પત્તિનાં મૂળ આથી જુદાં છે. એમ દેખાય છે કે તેઓ આ જ દેશના આદિ વતની ગાંડ,
ભાર તથા કોલ વગેરે જાતિઓના વંશજ છે. દક્ષિણનાં કુળની આ જાતિઓને સર હર્બટ રીઝલીએ “વિડ૧ તલબદી ઉત્પત્તિ એવું જરાય બંધબેસતું ન થાય એવું જાતીય
' નામ આપેલું છે. ભાષામાં દાખલ થયેલા ભ્રમ પેદા કરે એવાં નામોમાં આ સૌથી ચઢિયાતું છે. ભારે જોડે બહુ નિકટનો સંબંધ ધરાવતી ગેડ જાતિ અને ચંદેલો વચ્ચેના ગાઢ સંબંધની સાબિતી તે ખાસ મજબૂત છે, અને ચંદેલ રજપૂતો મૂળે ભાર કે ગેંડ કે એ બંનેનાં “હિંદુત્વ” પામેલા વંશજ છે એ અનુમાન તદ્દન અને પૂરેપૂરું વ્યાજબી ઠરે એમ છે. જ્યારે એ લોકોએ સત્તા મેળવી અને ક્ષત્રિયોને માટે યોગ્ય ગણાતું રાજ્યવહીવટનું કામ હાથ ધર્યું ત્યારે તેઓ રાજપૂત કે ક્ષત્રિય તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા. ગહરવાળાને ભારે જોડે એ જ સંબંધ છે. બુંદેલે અને ઉત્તરના રાડ ગહરવાળાના ફાંટા રૂપ છે. દક્ષિણનું મહાન રાષ્ટ્રકૂટ કુળ જેનો રાજકીય ઇતિહાસ આગલા પ્રકરણમાં આપવામાં આવશે તેમનું નામ વ્યુત્પત્તિની દૃષ્ટિએ રાઠેડને તદ્દન મળતું છે, પણ મને ખબર છે ત્યાં સુધી દક્ષિણના રાષ્ટકટો અને ઉત્તર હિંદના રાઠેડો વચ્ચે કોઈપણ જાતના જાતિસંબંધના પુરાવા નથી. એ બેમાંના પહેલા જેવી રીતે હાલના છતરપુર રાજ્યના
૧. ‘દ્રવિડિયન” એ “શ્રાવિડ વિશેષણનું અંગ્રેજી રૂપ છે. “ટાવિંડ ને અર્થ દ્રાવિડનો અથવા તામિલ દેશને એવો થાય છે, છેકે દક્ષિણમાં આવેલા મુક, લોકે તથા તેમની ભાષાને એ શબ્દ ગ્ય રીતે લાગુ પાડી શકાય, પણ મધ્ય હિંદ તથા ઉત્તરની ગાંડ, કાલ તથા ભારે વગેરે બીજી અનાર્ય કહેવાતી જાતોને તે બિલકુલ લાગુ પડી શકે નહિ. તામિલ' શબ્દનો અર્થ મીઠું કે મજાનું એ થાય છે અને દ્રવિડ એ તામિલ શબ્દનું આર્ય ભાષાનું રૂપાંતર છે.
