________________
ઉપોદઘાત. આવી રીતે જોતાં મનુષ્યજીવનની ઉન્નતિના ઇતિહાસમાં પ્રીસ ને રેમની ઉન્નતિને ઈતિહાસ સહેલથી સમજી શકાય છે. તે દેશની ઉન્નતિ ઘણી થઈ હતી, પણ તેમાં આશ્ચર્યકારક કશું નથી તે હવે સમજાશે. કારણ એજ હતું કે સમાજની વર્તમાન સ્થિતિના હિતને અર્થે દરેક વ્યક્તિએ પિતાનું જીવન ગાળવું એ તે દેશોને મુખ્ય સિદ્ધાન્ત હતા. રાજકીય ચેતન ને રાજકીય જીવનથી આગળ શું છે તે તરફ તે પ્રજાઓનું લક્ષ ગયુંજ નહોતું. પ્રથમ રાજ્યનું હિત ને પછી વ્યક્તિઓનું જીવન, ને તેમના હકો એજ એ દેશની ઉન્નતિનું જાદુ હતું.
ગ્રીસ ને રેમની પ્રાચીન ઉન્નતિ સાથે આધુનિક યુરોપની ઉન્નતિ સરખાવીશું તો કેટલીક બાબતે એકદમ દષ્ટિગોચર થશે, આધુનિક સમયમાં સુખસંપત્તિનાં સાધનો વધ્યાં છે. મુદ્રણકળાની શોધ થયા પછી, ને તે ઉત્તમ સ્થિતિએ પહોંચી ત્યાર પછી જ્ઞાનના પ્રચારમાં દેખીતે જ વિસ્તાર થયો છે. પ્રથમ હોકાયંત્રની શોધ ને તેને ઉપયોગ, ને આધુનિક સમયમાં નાવિક કળામાં થએલા અનેક ઉત્તમ સુધારાને લીધે દુનિયાના જુદા જુદા ભાગના માણસોને સમાગમ જલદીથી, સહેલાઈથી, ને વધારે મેટી સંખ્યામાં થયો છે. વરાળીયંત્રના અનેક ઉપયોગને લીધે વ્યાપાર ને ઉદ્યોગ વધવા ને ખીલવા પામ્યાં છે. પ્રાચીન ગ્રીસ ને રેમની ઉન્નતિ વિશેનાં પુસ્તકોના વાંચને યુરોપમાં ધાર્મિક જાગૃતિ આણી હતી, ને તેની અસર પણ મધ્યકાલીન યુરોપ ને તે પછીના વખતમાં દેખીતી થઈ હતી. આ બધી બાબતે યુરોપની આધુનિક ઉન્નતિના સંબંધમાં અગત્યની છે, છતાં) આધુનિક પાશ્ચાત્ય ઉન્નતિ જે દિશામાં જાય છે તેનાં મુખ્ય બળે હજી જુદાં છે. તે બળો પ્રાચીન ગ્રીસ ને રેમની ઉન્નતિના આધારભૂત બળથી તદન જુદાંજ છે. ગ્રીસ ને રમમાં જ્યારે દરેક પ્રવૃત્તિ રાજ્યનું વર્તમાન હિત સાધવાના કામનું અંગ માત્ર ગણાતી હતી ત્યારે આધુનિક યુરોપમાં તેમ tell." The real secret of our Western world-the CAUS3,......of all its extraordinary and ever-growiny
