Page Text
________________
ર.
યુરાપના સુધારાના તહાસ
આપણને એનીજ સત્તા પ્રવર્તેલી માલૂમ ડશે. રાજપદ સર્વત્ર દાખલ થયું છે, એટલુંજ નહિ, પણ ઘણી જુદી જુદી ને ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની સ્થિતિ સાથે પણ એને અનુકૂળતા જોવામાં આવે છે. સુધરેલ તેમજ જંગલી, અને શાન્ત તેમજ ઉદ્ધૃત પ્રજાએમાં એ એકસરખી રીતે સ્થપાયું છે. જ્યાં જ્ઞાતિબંધનેાની પદ્ધતિ છે ત્યાં, તેમજ જ્યાં પ્રજાના સર્વે અંગા એકસરખા ગણવામાં આવે છે ત્યાં પણ એ સ્થપાયું છે. કાઇક સ્થળે આપખુદી ને જુલમી તા કાઇક સ્થળે સુધારાને ને સ્વતંત્રતાને સુદ્ધાં અનુકૂળ, એ જાણે જુદાં જુદાં ઘણાં શરોરા પર મુકી શકાય તેવા એક શીર્ષ જેવું જણાય છે, તે ધણાં જુદી જુદી જાતનાં ખીજોમાંથા કળી શકે એવાં એક ફળ જેવું છે.
આ બાબતમાં ઘણાં વિચિત્ર ને ઉપયાગી પરિણામેા આપણે શોધી શકીએ તેમ છે. હું માત્ર મેનેજ વિષે ખેાલીશ. પહેલું તેા એ છે કે આવું પરિણામ માત્ર અકસ્માત્, બળ, કે અધિકાર વિના પ્રાપ્ત કરી શકાય. નિ:સદેહ નૃપતંત્રની પદ્ધતિની સાથેજ બળ તા જોડાયલું હોય છેજ. મળે એની ઉન્નતિમાં અગત્યના ભાગ પણ લીધેા છે. પણ જ્યારે એક સરખા માટે બનાવ ધણા સૈકાઓમાં તે જુદી જુદી ઘણી સ્થિતિમાં આપણે જોઈ એ છીએ ત્યારે તેનું કારણ માત્ર અળ હતું એમ આપણે આપી શકતા નથી. મનુષ્યની બાબતે માં ખળ ધણા માટે ભાગ લે છે ને સતત કામ કરે છે, પણુ તે કંઇ તેમનું આદિકારણ નથી, કારણ કે બળ જે કંઈ કરી શકે છે તે બધાંના પર નૈતિક કારણ પણ હમેશાં કામ કરતુંજ હોય છે, ને તે વસ્તુમાત્રને અમુક રીતે નિષ્કૃત કરે છે. જેમ માણસના જીવનના ઇતિહાસમાં શરીરને વિષે છે તેમ સમાજના પ્રતિહાસમાં બળને વિષે છે. માણસના જીવનમાં શરીર ખરેખર ધણું અગત્યનું સ્થાન લે છે, તેા પણ જીવનનું એ કંઈ કારણ નથી. જીવન એમાં બધે ફરે છે, પણ એમાંથી ઉદ્ભવતું કંઇ નથી. તેવીજ રીતે સમાજોતે વિષે છે. બળ તેમાં ગમે તે કામ કરે તાએ એ કંઈ તેમાં રાજ્ય ચલાવતું કે તેનું ભાવી નક્કી કરી શકતું નથી. બળની આકસ્મિક અસર પાછળ છુપાયલી નૈતિક ને બુદ્ધિની સરા સમાજને અમુક દિશામાં વાળા
| SR No. | 032714 |
| Book Title | Europena Sudharano Itihas |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atisukhshankar K Trivedi |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society |
| Publication Year | 1913 |
| Total Pages | 256 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |