________________
આ ખાઈઓને એના જુગ જૂના અજ્ઞાનને લીધે ઓળંગી નથી શકી એ આપણાં શેક અને શરમની કથા છે.
આ પુસ્તકના વાચનથી આપણને એ વહેમો વગેરેના દુર્ભાદ્ય દૂર્ગો તેડવાની પ્રેરણા થાય તથા ભારતમાંના વિચારસ્વાતંત્ર્યનો ઈતિહાસ સુવ્યવસ્થિત રીતે લખવાની વૃત્તિ પેદા થાય તે અનુવાદ સફળ થયે માનીશ.
પ્રસ્તુત પુસ્તકના લેખક પ્રો. બૈરી અતિ શિષ્ટ લેખક છે. વાચકને પુસ્તકને પાને પાને એમનાં ઉંડા અભ્યાસ અને વિશાળ વાચનના દર્શન થાય છે. એમની લેખનશૈલી ઘડાયેલી અને પરિપક્વ છે. શબ્દસંક્ષેપ અને અર્થબાહુલ્ય વા અર્થગાંભીર્ય એ આ પુસ્તકમાંનાં વિશિષ્ટ લક્ષણો હોઈ પુસ્તકના અનુવાદનું કાર્ય કઠણ કરવામાં એ બે કારણભૂત બન્યાં છે. આમ છતાં લેખકને અન્યાય ન થાય, મૂળ વિચારોને હાનિ ન પહોંચે એ માટે યથાશક્તિ કાળજી લીધી છે તથા એ વિચારે વાચકને સુગમ્ય થાય તે માટે અનુવાદની ભાષા મૂળ વિચારને અનુરૂપ અને બની તેટલી સરલ રાખવા પ્રયત્ન કર્યો છે. વિષયની વિશિષ્ટતાને લીધે મૂળ પુસ્તકમાં અનેક પારિભાષિક શબ્દો આવ્યા છે. તેમને અનુવાદ કરતી વખતે આધારભૂત શબ્દકેષોને, તથા શ્રીયુત વિ. પ્ર. ભટ્ટના પારિભાષિક શબ્દકોષને સારે આધાર લીધે છે. આ ઉપરાંત જે પારિભાષિક શબ્દો માટે આપણી ભાષામાં રૂઢ પ્રયોગો નથી તેવા કેટલાક માટે યથામતિ નવા શબ્દપ્રયોગો
જ્યા છે. ભાષાને કઢંગી થતી, બન્યું ત્યાં સુધી, અટકાવી છે. છતાં આવાં પુરતોને આપણી ભાષામાં ઉતારવાની મુશ્કેલીને લીધે દષા તો રહી ગયા જ હશે. સુજ્ઞ વાચકે દોષ તરફ દૃષ્ટિ ન કરતાં, મૂળ લેખકના સુંદર વિચારે તરફ વળશે એ જ વિજ્ઞાસ.
આ પુસ્તકનો અનુવાદ કરવામાં મારો ઉત્સાહ ટકાવી રાખવા માટે તથા કેટલીક અગત્યની સૂચનાઓ કરવા માટે શ્રીયુત વિ. મ. ભટ્ટના તથા પ્રે. બળવંતરાય ઠાકોરને આભાર માનું છું.
ખુશવદનલાલ ચં, ઠાકર
