________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યના ઇતિહાસ.
યુગમાં સુપ્રચલિત હતી. ધણાં શાસ્ત્રાની સ્વતંત્ર શોધ કરવાની મના હતી. મનુષ્યેાનાં પાપેા માટે ઇસુએ કબ્જેા સહ્યાં અને પરિણામે મનુધ્યે। પાપમુક્ત થયા એવા ખ્રિસ્તીઓના પાપમુક્તિના સિદ્ધાંત અને તેની સાથે અવિચ્છિન્ન રીતે સંકળાયલી વિશ્વાત્તિ અને ખાવા આદમના પતનની યહુદી કથાએ એને આધારે ભૂસ્તરવિદ્યા, પ્રાણીવિદ્યા અને મનુષ્યશાસ્ત્રને આંગળી અડકાડવાની મના હતી. ત્રણેનું સ્વતંત્ર સત્યાન્વેષણ કરવાને પ્રતિબંધ હતા. બાઇબલના લખાણને અક્ષરસઃ અ કરતાં સૂર્ય પૃથ્વીની આજૂબાજૂ કરે છે એવું સત્ય તેમાં દૃષ્ટિગેાચર થાય છે; પણ એ સત્ય વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ અપ્રતિપાદ્ય હાય તો યે તેને માન્યે જ છુટકા. (Antipodes) પાતાળ વિષેના સિદ્ધાંતને રામન ધર્મગુરુઓ જુડા માનતા, તરછોડી કાઢતા. ( કારણ આઇબલને એ સિદ્ધાંતને ટેકા નથી. ) ખાઇલ મ્હારને કે વિરુદ્ધને વિચાર દર્શાવે તેના ભાગજ લાગતા. સેાળમા શતકમાં જેને અગ્નિમાં હેમવામાં આવ્યા હતા તે સર્વેટસ પર એક એવા આરેાપ મૂકવામાં આવ્યા હતા કે બાઇબલમાં જેને રસકસથી ઉભરાતી ભૂમિ તરીકે વર્ણવી છે તે જીડી (Judea)ની ભૂમિ તદ્દન વેરાન છે એવા એક ગ્રીક ભૂગાળવેત્તાના કથનને તે ( સર્વેસ ) વિશ્વાસપૂર્વક માનતા. હિપોક્રેટિસ Hippocrates નામના ગ્રીક વૈદે અનુભવ અને પદ્ધતિસર શેાધ એ એના પાયાપર વૈદ્યવિદ્યાનાં અધ્યયન અને રાગચિકિત્સા ચેાજ્યાં હતાં. પણ અનુભવ અને પદ્ધતિસર શેાધ મધ્યયુગને ક્યાંથી પાલવે ? મધ્યયુગનાં મનુષ્યા પાછા અસંસ્કારી યુગના પ્રાચીન વિચારા માનવા લાગ્યા હતા. શેતાનની દુનતા કે ઈશ્વરી કાપ જેવાં ગૂઢ કારણાથી રાગાદિ શારીરિક પીડાઓના ઉદ્ભવ મનાતા; સંત આગસ્ટાઈન કહેતા કે ખ્રિસ્તીઓમાં રાગે ફેલાયા એનું કારણ ભૂતપિશાચેા અને તેમની 'મેલીવિદ્યા, તે લૂથર કે શ્વેત એ રાગાનું મૂળ કારણ શેતાન, શેતાન ને શેતાન. જનસમાજમાં આવી આવી માન્યતા પ્રચલિત થઇ હોવાથી, પ્રકૃતિબાહ્ય કાર
૫૭
