________________
પદ
મુદ્ધિનિય ત્રણ.
નહિ. ખ્રિસ્તીઓના નિરાસક મેાક્ષના સિદ્ધાંતમાંથી જ પાખ ડમત પ્રત્યે ક્રૂર તિરસ્કાર જન્મેલે. એ તિરસ્કાર એક જાતના ચેપી જંતુ જેવા હતા. પરિણામે સભ્યામાં પાખડીઓની ઊંડી સૂગ પેદા થઈ અને એમની માન્યતાએએ એમને અતિક્રૂર કર્યો કરવા પ્રેર્યાં.
આ સિદ્ધાંત વિષે એવા પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યા છે કે એને લીધે મનુષ્યના સત્ય માટેના આગ્રહ ઓછા થઈ ગયા. ખ્રિસ્તી ધ પ્રમાણે ન વવાથી મનુષ્યનું શાશ્વત ભાવિ જોખમમાં આવી પડે એમ હાવાથી કાઈ પણ પ્રકારે,−પછી કપટ કે જુઠાણું પણ ચાલેએ ખ્રિસ્તીમત સ પાસે કબૂલાવવા એ અનિવાય અને વાજબી કવ્ય મનાતું. નીતિમાં વૃદ્ધિ કરે એવી કલ્પિત વાતે અને ચુમકારાની કથાએ તદ્દન નવી જ કલ્પી કાઢતાં કાઈ અચકાતું ન હતું. આમ એ સિદ્ધાંતના પરિણામે મનુષ્યની સત્યબુદ્ધિના લેપ થયા હતા. સત્તરમી સદીના સમારંભ સુધી નિઃસ્વાર્થી સત્યપ્રેમને સદંતર અભાવ હતા. સત્યને કેવળ સત્ય માટે જ પ્રેમ એ સદી પહેલાં લાકહૃદયમાં પ્રકટે એવી આશા પણ ન હતી.
આમ ખ્રિસ્તીધમના નિરાસક મેાક્ષને સિદ્ધાંત અને તેની સાથે સબંધ ધરાવતા પાપ, નરક અને અંતિમ ન્યાય વગેરેના સિદ્ધાંતથી આવાં ગંભીર પરિણામા આવ્યાં, તે ખ્રિસ્તીધર્મના બીજા સિદ્ધાંતા અને તેમના આનુષંગિક સિદ્ધાંતાનું પરિણામ એ આવ્યું કે તેમને લીધે મધ્યયુગમાં જ્ઞાનની પ્રગતિના માર્ગમાં એક મદ્યુત ાિલ ઉભી થઈ. વિજ્ઞાનશાસ્ત્રની વૃદ્ધિનાં દ્વાર બંધ થયાં તથા ઠેઠ એગણીસમી સદીના મધ્યકાળ સુધી વિજ્ઞાનની પ્રગતિમાં અનેક અંતરાયે ઉભા થયા કર્યા. વૈજ્ઞાનિક શે!ધનાં પ્રત્યેક અગત્યના ક્ષેત્રમાં ખાટા વિચારાને ખૂબ ફેલાવા થયા હતા અને રામન કેથલિક ધ ગુરુ આબિલનું અચૂક પ્રમાણ આપી એ વિચારાને સાચા જાહેર કરતા. આઇબલમાંનું બધુંજ સાચું, બાઈબલ હારનું અને વિરુદ્ધનું સ કાંઈ જુદું. અને તેથીજ દંડપાત્ર, એવી શ્રદ્ધાજન્ય માન્યતા મધ્ય
