________________
અનુવાદકની પ્રસ્તાવના.
-
ટેરેન્સ મેસ્વિની કૃત ‘ પ્રિન્સિપલ્સ એજ્ ક્રીડમ ' નું ભાષાંતર કરવાના પ્રયાસમાં સફળતા મળવાથી પરભાષાનાં ઉત્તમ પુસ્તકાના અનુવાદ કરવાની પ્રેરણા જન્મી. એવામાં ગુજરાત વન્ત્ક્યુલર સેાસાઇટિ તરફથી પ્રસિદ્ધ થયેલી ઇનામી પુસ્તકાની યાદી જોવામાં આવી; અને પ્રેા. બરીના History of the Freedom of Thought નામના પુસ્તકનું–વિચારસ્વાતંત્ર્યને ઇતિહાસ—એ નામથી અનુવાદ કરવાની તક પ્રાપ્ત થઈ.
પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં અધિકાર અને બુદ્ધિ વચ્ચેની લડત ચર્ચલી છે તથા અતિ સંક્ષેપમાં વિચારસ્વાતંત્ર્યને ઇતિહાસ આલેખ્યાં છે. પુસ્તકમાં આપેલી હકીકત કેવળ પશ્ચિમના સુધારાને લગતી છે. ધણા ટૂંકા સાર રૂપે કહીએ તેા, પ્રાચીન ગ્રીસમાં અને રામમાં ચર્ચાસ્વાતંત્ર્ય તથા વિચારસ્વાતંત્ર્ય કેવાં જેસમાં હતાં; ત્યારપછી ખ્રિસ્તીધમ રૂપે એક અદૃષ્ટ, હઠીલી શક્તિ આવી તેણે મનુષ્યનાં મનને કેવી મેડીએ પહેરાવી, તેના વિચાર પર કુવા અંકુશ મૂક્યા; તેના સ્વાતત્ર્યને કેવી નિય રીતે કચડી નાંખ્યું; નિર્દોષ સ્વતંત્ર વિચારકા તથા ચૂડેલ ગણાતી સ્ત્રીઓ પર ધરક્ષા, રાષ્ટ્રરક્ષા અને સામાજિક હિતના એઠાં તળે ધમ સંસ્થાએ કેવા પારાવાર અને જગતમાં જોટા વિનાને જુલ્મ ગુજાર્યાં; બુદ્ધિની ગતિ ઠિત કરી નાંખી, સત્યાન્વેષણના એક જ અમેાત્ર સાધનરૂપ મનાતા ચર્ચાસ્વાતંત્ર્યને કચડી નાંખી, સત્યની સંહિતાનાં સલિલને પ્રગતિના સાગર પ્રત્યે સતત ઉછાળા મારતાં અટકાવી, તેને સુકવી; સંકુચિત કરી રૂઢિ અને અંધશ્રદ્ધાના અઁધ ખામેાચિયાં પ કેવી રીતે બનાવ્યાં તે તથા ગુમાવેલા અને લગભગ પ્રાણશેષ બનેલા સ્વાતંત્ર્યને કેવાં મેઘાં બલિદાને, કેવાં કારમાં સતત યુદ્ધેા, નવા સંક્ષેાલક વિચારો, તત્ત્વવિચાર, વૈજ્ઞાનિક શોધ અને ઐતિ
