________________
નદીના તટપર રહેતા હતા. ત્યાંથી પૂર્વે જાત્રા કરવા નીકળેલા તે કાવેરી, તુંગભદ્રા, કૃષ્ણ, તાપી, સાભ્રમતી વિગેરે તીથ” સ્નાન કરતાં હિરણ્યા નદીનાં તીર્થને સ્નાન કરવા માટે ચાલ્યા. હિરણ્યા નદીનું તીર્થ બહુ મોટું ને દર્શનીય કહેવાતું હતું ને હાલ પણ કહેવાય છે. તે આબુગઢથી દક્ષિણમાં છે. ત્યાં બહ્મખેડ નામનું પુર હતું. તેનું સત્યયુગનું બ્રહ્મપુર નામ હતું ને ત્રેતાધાપરમાં નંબકપુર નામ હતું. કળિમાં બ્રહ્મખેટ નામ છે ત્યાં હિરણ્યા નામે નદી છે તેથી નજીક ભાગિરથી, સાભ્રમતી બહુ પુણ્યકારક છે; ત્યાં નાગહંદ તીર્થ છે. વળી ત્યાં બ્રહ્મખેટ નગરમાં બ્રહ્મા, સાવિત્રી, ગાયત્રી એ ત્રણ દેવતા બીરાજે છે તે મંદિરથી પૂર્વ દિશામાં એક વાવ છે ત્યાં બાજ ખેડાવાળનાં ગાત્ર, પ્રવર, કુળદેવી સ્થાન વિગેરેના શિલા લેખો છે તથા અંબાજીનું મંદિર ને માન સરોવર છે. તે દેશના રાજાનું નામ વેણુંવસણું છે તે ઇલ્વદુર્ગ ઉરફે ઈડરમાં પુર્વે રાજ્ય કરતા હતા તે બહું ધર્મી હતા. તેમને એક પુત્ર નહોતો. તેવામાં જાત્રા કરવા નીકળેલા ખેડાવાળ પૂર્વજો ફરતા ફરતાં ત્યાં આવી ચડયા તો તે વખતે નંદી હિરણ્યા ભરપુર હતી; જેથી તેઓએ નાવાળાઓને કહ્યું કે નદી પાર ઉતાર. આ સાંભળી તેણે પૈસા માગ્યા તે તેઓએ ન આપતાં મંત્રને બળે કરી લુગડાં બિછાવી પિતાની મેળે નદી પાર ઉતર્યા. તે વાત નાવવાળાએ તુરત પિતાના રાજાને જઈ કહી, તે સાંભળી રાજા આશ્ચર્ય પામતાં તુરત તેઓને રહેવા સ્થળ આપી માન સાથે રાખ્યા. થોડા વખત પછી એ બ્રાહ્મણને રાજાએ કહ્યું કે મને પુત્ર નથી તેનું શું કારણ છે ? ત્યારે તેમણે જવાબ દીધો કે તમે પૂર્વે ગાય મારી છે તેથી સેનાની ગાયનું દાન કરે ને યજ્ઞ કરો. તે ઉપરથી રાજાએ તે બ્રાહ્મણે પાસે યજ્ઞનું કામ કરાવી સંતોષ પામી સુવર્ણ
તેઓએ
વખતે નદી પર, કરતા કરત
