________________
અને બીજે ગયો ગુપ્ત સામ્રાટેની સાથે સૌરાષ્ટ્ર તરફ જે વખતે વલભીપુરની સાધુ મહાસભામાં ધર્મ પુસ્તકે લીપી બદ્ધ થયા. શાસન ધર્મને રાજાઓએ પિતાનો માન્યો. શ્રાવકેાએ સૌરાષ્ટ ગુર્જર રાષ્ટ્રનો આશરો લીધો. ઉતરાખંડના તિર્થ સ્થળોના તિર્થંકરની કલ્યાણક ભૂમિને શાસન પ્રેમીઓએ ત્યાગ કર્યો, કઈ ખબર લેનાર ન રહ્યું. ઘણું વર્ષ તેવું ચાલ્યું, બાદ તે કાબુલીઓના હુમલા શરૂ થયા. સમ્રાટુ અકબરના રાજ્યકાળમાં જૈનાચાર્ય શ્રી હિરવિજયસૂરિશ્વરે ઉતરાખંડના તિર્થી માટે અભય વચન માંગેલું અને તેમના રાજ્યકાળમાં કોઈ પણ તિર્થને અડચણ ન આવવા દીધી. બાદ અયોધ્યામાં નવાબી શરૂ થઈ. રાજ્યોમાં ભાગલા પડયા જે વખતમાં જેની શ્રાવકોની વસ્તી ઘટતી થવાથી અને બીજી તરફ રામાનંદી સાધુઓનો સંપ્રદાય બલિષ્ટ થવાથી ઘણા શ્રાવકે રામાનંદી વૈષ્ણવ બની ગયા. હાલ અયોધ્યાના ખાસ વતની વૈો પિતાને સો વરસ ઉપરના જેની બતાવે છે, જે વખતે પણ આ તિર્થ વૈશ્નવ બનેલ વૈશ્ય અગ્રવાલ (અસલના જૈની) મહાજનોના કારોબારમાં આવ્યું. તેવા ડામાડોળ અંધાધુંધીવાળા સમયમાં પણ વીર નર શાસન પ્રેમી તિર્થોદ્ધારક ખડા થયા વીર સંવત ૧૮૭૧ વિક્રમ સંવત ૧૪૦૧ની સાલમાં કાશી નિવાસી બ્રહદ ખરતર ગચ્છી ભટ્ટારક શ્રી છનાભસૂરિ શિષ્યોપાધ્યાય શ્રી હિરધર્મસૂરિજી તન્શીષ્ય શ્રી કુશલચંદ્રસૂરિજીના સદુપદેશથી જયપુર નિવાસી ઓસવાલ વંશીય શ્રેષ્ટ હુકમીચંદજીના વરદ હસ્તે આ તિર્થને ઉદ્ધાર થયો. અને ચરણ પાદુકાઓ સાથે શ્રી અજીતનાથ ભગવાનની પ્રતિમા સ્થાપન કરી.
સં. ૧૮૫૭ના બળવા બાદ બચ્યા હુવા જેની આમ તેમ ભાગી ગયા. તિર્થની વળી પાછું કોઈ સંભાળ રાખનાર ન રહ્યું. જે વખતે કાશીનિવાસી મંડલાચાર્ય શ્રી બાલચંદ્રજીના શિષ્ય દિગમંડલાચાર્ય શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિજીના પૂર્વગદીધરેએ સમસ્ત ઉતરાખંડમાં
