________________
૧૩
:
निवेयसमावणे णाणी कम्मफलं बियाणेइ । મદુરઋતુ દુવિધવૈયો નેળ મેર ૫ (૨૧૮૭ અથ: નિવેદ (વૈરાગ્ય) ને પામેલા જ્ઞાની જીવ કમલને જાણે છે એ કમ ફળ મધુર, કડવા અને અનેક પ્રકારના છે એમ સમજે છે તેથી તે વેદક (અભેાકતા) છે. ભાવાર્થ એ છે કે જ્ઞાની પોતાના અધીનપણે કર્મના કર્તા નથી તેમ ભાકતા પણ નથી; કેવલ માતા
ટા છે.
વિવરણ:કુદ'દાચાય જ્ઞાનીની સ્થિતિ જણાવે છે એ વાત બરાબર છે. પરંતુ વિચાર કરવા જોઇએ કે સાતા, અસાંતારૂપ સુખ, દુ:ખ જ્ઞાનીના શરીરમાં શું જાતા નથી? શું આમ કલ્પના કરવાથી જ્ઞાનીજના સુખ, દુ:ખના અનુભવથી મુકત થઈ જઇ શકે છે? એ કમ' મારા નથી તેા શરીર કાતુ છે? જીવ જયાં સુધી શરીર સાથે છે ત્યાં સુધી સુખ, દુઃખના પ્રસંગ જીવ સાથે શરીરને પણ આવે જ છે. ગમે તેટલી ના પાડે। પરંતુ છત્ર, જ્ઞાની હાય તાપણુ વ્યથાથી પીડાય જ છે. એ વ્યથારૂપ કાંતુ કારણુ જીવે પાતે જ ગમે ત્યારે પણ કર્યુ છે. જ્ઞાની થઈ ભલે કલેશ ન કરે પરંતુ અસંખ્યાત પ્રદેશમાં જીવ અવશ્ય વેઠે છે. જો વેદના નથી તેા કમ નથી. જો ક્રમ નથી તા શરીર નથી. પરંતુ જ્યાં શરીર છે ત્યાં કમ છે અને જ્યાં કમ છે ત્યાં ઉયભાવ છે. મનુષ્ય પૂર્ણજ્ઞાની (કેવલજ્ઞાની ) ન થાય ત્યાંસુધી તેના જીવનમાં રાગ–દ્વેષની પરિણતિ છે અને માદ્ધ તથા શાકની
સ્પંદનાએ ક્ષણે, ક્ષણે ઉપસ્થિત થાય જ છે. ભલે સમ્યગ્દષ્ટિ યુકત થઇ વૈરાગ્યમાં આવી જઇ રાગ, દ્વેષ વિરહિત થવાના ચાળા કરે પણ રાગ, દ્વેષ સમૂળગા ગયા વિના કયારેય એ એવી સ્થિતિ મેળવી શકતા નથી. માત્ર એકલી વાતે કરવાથી રાગ, દ્વેષ છૂટી શકતા નથી. રાગ, દ્વેષ છેડવા માટે તેણે સૌથી પહેલાં ક થવાના કારણેા ઘટાડવા જોઇએ. ભલે વ્યવહાર નય હે અથવા અશુદ્ધ નય કહે પરંતુ ક્રમવાર જીવસ્થાનક ઉપર આવ્યા વિના એ ઉચ્ચ સ્થિતિ–રાંગ, દ્વેષ રહિત
८
