________________
૧૧૨ શું મુકિત મળી જશે? ચોથે અવસ્થાનકે સત્ય જ્ઞાન ઘણાને હોય છે છતાં એમને મોક્ષ થતો નથી કારણકે સમજણ સાથે એ સમજણ ઉપર પ્રતિષ્ઠાપિત ત્યાગયુકત ચારિત્ર્ય હોવું જોઈએ ચારિત્રય વિનાની લાંબી, પહોળી વાત નકામી છે. - મેક્ષ માટેના તેમના વિચાર માટે વાચે – जया विमुचए चेया कम्मफलमणतयं । तया विमुत्ती हवइ जाणओ पासओ मुगी ॥३१५ ॥
અર્થ-જ્યારે ચેતા (આત્મા) અનંત કર્મફલને છોડી દે છે ત્યારે તે મુક્ત થાય છે અને ત્યારે તે જ્ઞાતા અને દૃષ્ટા હોય છે. વળી વચે –
अणाणी कम्मकलं पयडिसहावडिओ दु चेदेइ । . .
णाणी पुण कम्मकलं आणइ उदिथं ण वेदेइ ॥ ३१६ ॥ ' અર્થ:–અજ્ઞાની છવ પ્રકૃતિ-સ્વભાવમાં રહેલા કર્મફલને વેદે (ભોગ) છે પરંતુ જ્ઞાની પુ તે ઉદયમાં આવેલા કર્મને જાણે છે પણ ભોગવતા નથી. એમને કહેવાનો આશય એ છે કે અજ્ઞાનીને શુદ્ધ આત્માનું ભાન નથી એટલે એ કમને પિતાના માને છે અને એટલે વેદે છે. જ્ઞાની જનેને શુદ્ધાત્માને અનુભવ છે એટલે તેમને અહંતા નથી અને એથી વેદતા પણ નથી. માત્ર એ જાણે જ છે.
વિવરણ –અહિં એ શંકા સ્વાભાવિકપણે થાય છે કે જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીમાં ફેર છે એ વાત સ્પષ્ટ છે પણ અજ્ઞાનીને દુઃખ થાય છે તે જ્ઞાનીને શું દુઃખ થતું નહિ હોય ? જ્ઞાની કવાય અને અહંભાવને સેવે નહિ પરંતુ તેના શરીરમાં વ્યથા થાય કે નહિ? . જે પીડા ન થાય તે તેનામાં ચેતન નથી એમ પુરવાર થાય છે. ' દુઃખને અનુભવ ચેતનને તે જ જોઈએ; જડ હોય તે જુદી વાત આગળ વાંચોઃ- ..
