________________
૪૧૨ ) મરાઠા કાલ
[ અનુ- તથા ગ્રંથ ૩ના અંક માં પી. એન. પટવર્ધન અને ગંગાધર શાસ્ત્રીને જીવનવૃત્તાંત મરાઠીમાં ઉપલબ્ધ છે.
વિ. કે. રાજવાડે કૃત મરાઠાવાંલ્લા તિજ્ઞાસાવી રાધ ખંડ ૧, ૨, ૩, ૧ર તથા જી. સી. વાડકૃત રઘુ રોગનીરી, વારાના વાળra raનારી ભાગ ૧-૨ શા માધવદાય કશી ભાગ-૨ ઉપયોગી છે.
વડોદરા રાજ્ય સરકારે પ્રગટ કરેલી આધારસામગ્રીમાં માથાવાડ પર. પણ વેરી સિરપાન નં ૨૬, તાતાને જાર, પારાવાર સુત, તારા નાથ તિહાસિક રે ખંડ ૧ થી ૧૦, રામાચરી વહા, રામાટે सेनापति यांची हकीकत तथा सरदार, शिलेदार वगैरे घराण्याच्या તેમજુરા હરીત, રાન્નો સતતી વૅ ને સમાવેશ થાય છે. વડોદરાની રાજ્ય દફતર કચેરી(રેકર્ડ ઑફિસ)માં હસ્તલિખિત સામગ્રીમાં ફેરિસ્ત નં. ૪ માં દફતર નં. ૩૯૫, ૩૯૭, ર૦૧, ૪૦૨, ફેરિત નં. ૧૨ માં દફતર નં. ૨૭૯, પુ. ૧-ર૦, દદ્ધર નં. ૨૭૦-૨૮૪ અને મુહુર્તાની રાધ નોંધપાત્ર છે.
શિવદાસકૃત ભાવનાવા વારામ તિહાસ માં ભાવનગર રાજ્યની માહિતી છે.
ગુજરાતમાં મરાઓના આગમન અને ખાસ કરીને ગાયકવાડાએ કરેલી કામગીરી, કાઠિયાવાડને વહીવટ અને પેશવા-ગાયકવાડના સંબંધોને અહેવાલ આપતું અને ચર્ચા કરતું વિ. ગો. ખબરકર કૃત ગુઝર્વેટ મારી નાર. ઘર (૧૬૪–૧૮૨૦) (પુણે ૧૯૬૨) પુસ્તક મૂળભૂત આધાર પરથી લખાયું છે.
ગુજરાતમાં મરાઠા સમયને લગતી અંગ્રેજીમાં સંપાદિત થયેલી, સંકલન પામેલી, પુસ્તકરૂપે લખાયેલી વિવિધ આધારસામગ્રી છે. એ અંગેને છેડે 'ઉલ્લેખ અગાઉ કરવામાં આવ્યો છે.
મુંબઈ સરકાર તરફથી પ્રકાશિત થયેલ (૧૮૬૨), Treaties and Engagements (collection) ૧૭૩થી ૧૮૦૮ ને સમયને આવરી લે છે. એમાં હિંદના રાજાઓ અને એશિયાનાં રાજ્યો સાથે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની -વતી એ સમયની હિંદની બ્રિટિશ સરકારે કરેલા કેલકરાને સમાવેશ થાય છે. આવું એક બીજું પુસ્તક ઈસ્ટ ઈન્ડિયા હાઉસ, લંડન તરફથી પ્રકાશિત થયેલ (૧૯૨૪) Treaties and Engagements with Native
