________________
: ર ] મરાઠા કાલ
[પ્ર. થાય તે જ ખ્રિસ્તી ધર્મ પણ પ્રસરે. તેથી આ પ્રદેશમાં એમની ભાષાના પ્રસારણનું કાર્ય પણ એમણે કર્યું. એ માટે એમણે અહીંની પ્રાદેશિક ભાષામાં લખાયેલાં ઘણાં પુસ્તક બાળી નાખ્યાં. વટલાયેલા ખ્રિસ્તીઓ કે બિન-ખ્રિસ્તીઓ જેઓ પિટુગીઝ ભાષા બોલી જાણતા ન હોય તેઓનાં લગ્ન પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. ખ્રિસ્તીઓ બ્રાહ્મણ અને ક્ષત્રિયોને પોર્ટુગીઝ ભાષાની પરીક્ષા પાસ કરવા છ માસનો, જ્યારે બીજાઓને એક વર્ષને સમય આપવામાં આવો હતો. જે કોઈને ખ્રિસ્તી સાધની દીક્ષા લેવાની હોય તેણે પોર્ટુગીઝ ભાષાની પરીક્ષા પાસ કરવી અનિવાર્ય હતી, એટલું જ નહિ પણું એની સાથે . એના ઘરના સર્વ સભ્યોએ પણ એ ભાષા શીખવી પડતી.૪૩
દમણ અને દીવ ઉપરાંત સુરત અને ભરૂચ પણ આ સમય દરમ્યાન રોમન કેથેલિકોનાં કેંદ્ર હતાં. અંગ્રેજોએ ઈ. સ. ૧૭૫૯ માં સુરતને અને ઈ. સ. ૧૭૭૨ માં ભરૂચને કબજો મેળવ્યો. આમ આ બંને સ્થળોએ અંગ્રેજોની સત્તા સ્થાપિત થતાં એ પ્રદેશમાં પણ ખ્રિસ્તી ધર્મનાં પગરણ મંડાયાં. આ બંને સ્થળોએ શરૂઆતમાં રોમન કેથલિક મંડળીઓના સાધુ ધર્મ પ્રચારનું કાર્ય કરતા હતા, જ્યારે પાછળથી સુરતમાં પ્રેટેસ્ટંટ સંપ્રદાયની મંડળીઓએ પણ સુવાર્તા( Gospel)ના પ્રચારનું કાર્ય આવ્યું હતું. અને સુરત
સુરતમાં રોમન કેથલિક સંપ્રદાયના પ્રસારનું કાર્ય આ સંપ્રદાયના કેપુચીન સંઘના અને કામે લાઈટ સંધના સાધુઓએ કર્યું હતું. ઈ. સ. ૬૪૦ થી સુરતમાં કેપુચીન સાધુઓ ધર્મકાર્ય કરતા હતા, ઈ. સ. ૧૬૬૪ માં તેઓએ - ત્યાં એક દેવ પણ બાંધ્યું હતું. ઈ. સ. ૧૬૬૪ માં જ્યારે મરાઠાઓએ સુરત પર આક્રમણ કર્યું ત્યારે ત્યાંના ખ્રિસ્તીઓને રક્ષણ મળે એ માટે ફાધર આખુસ કે જે ત્યાંના ખ્રિસ્તી મઠ(convent)ના અધ્યક્ષ હતા, તેમણે શિવાજીની મુલાકાત લીધી હતી. પરિણામે આ રોમન કેથલિક મા હુમલારહિત રહ્યો • હતો અને જે કેઈએ એમાં આશરે લીધે હતા તે સૌ કોઈ મરાઠી આક્રમણથી બચી જવા પામ્યા હતા.૪૪
ઈ. સ. ૧૬૬૮માં કામે લાઈટ સંઘને પપને પ્રતિનિધિ (vicarApostolic) સુરત આવ્યો હતો. ઈ.સ. ૧૭૫૮ માં જ્યારે અંગ્રેજોએ સુરતના કિલ્લાને કબજો મેળવ્યો ત્યારે કાર્ટેલાઈટ સંઘના સાધુઓએ કિલ્લાની સાથે સંકળાયેલા સરકારી કર્મચારીઓ માટે જિલ્લાને અડીને જ એ દેવળ બાંધવું
