________________
૧૦ મું ]
ધર્મ-સંપ્રદાયે
[ ૩ર૭,
શેખ ઈસ્માઈલે સયદી લુકમાનજી નામના એક વયોવૃદ્ધ અને જ્ઞાનવૃદ્ધ વિદ્વાન પાસે શિક્ષણ મેળવ્યું હતું.૨૯ એ પિતે અને એમને પુત્ર શેખ હિન્દુલ્લા નામી વિદ્વાન હતા. શેખ ઇસ્લાઈલે ઈમામ સાથે સીધો સંબંધ
સ્થાપિત કર્યાનો દાવો કર્યો. એટલું જ નહિ, પણ એમ જાહેર કર્યું કે ખુદ ઈમામે એને દાઈ–ઉલ–બલગનું પદ આપ્યું છે. અને દઈ–ઉલ-બલગનું પદ દાઈ–ઉલ-તુતલકના પદ કરતાં ઊંચું હોઈ દાવતનો અધિકાર એને મળે છે. શેખ ઈસ્માઈલના પુત્ર શેખ હિખુલ્લાએ પણ એવો દાવો કર્યો અને વધારામાં પિતે ઇમામના જમાઈ હોવાનો દાવો પણ પેશ કર્યો.... એ રીતે જોતાં એ. તત્કાલીન દાઈ કરતાં વધુ ઉચ્ચ સ્થાને છે એમ પોતે જાહેર કર્યું.
તત્કાલીન દાઈના પુત્રનું નામ પણ હિન્દુલ્લા હતું. સૈયદના હિન્દુલ્લાએ પિતાના નામરાશિ શેખ હિન્દુલ્લાના એ દાવાને પડકાર્યો અને એને પિતાને દાવો ખેંચી લેવા સમજાવ્યો, પરંતુ એમાં એને નિષ્ફળતા મળી. શેખ હિન્દુલ્લાના ટેકેદાર અને અનુયાયી ‘હિન્ડિયા વહોરા” કહેવાયા.
એ ઉપરાંત પણ એક વધુ ફિરકે ઈ. સ. ૧૭૮૯ માં અસ્તિત્વમાં આવ્યો. એક વહોરાએ કેટલાક નવા સિદ્ધાંતનું પ્રતિપાદન કરી “ નાગેશી ” એટલે “ગોસ્ત નહિ ખાનારા” કોમની શરૂઆત કરી અને એ રીતે “નાગોશી વહોરાઓના ફિરકાની શરૂઆત થઈ. ૩૧ (૩) જરથોસ્તી ધર્મ વસવાટ અને પ્રસાર
સત્તરમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં જરથુસ્તીઓને પ્રસાર સુરત ભરૂચ અંકલે શ્વર નવસારી મુંબઈ થાણા તેમ જ મદ્રાસમાં સવિશેષ થયો. આ સમયગાળામાં અંગ્રેજો અને પારસીઓ વચ્ચે ઘનિષ્ઠ વેપારી સંબંધ બંધાયા હતા. ઈ. સ.. ૧૭પ૩ માં કંપની સરકારે સુરતના જરથુસ્તીઓની મુંબઈમાં પહેલવહેલી ગાદી બંધાવી. મુંબઈને દરિયાઈ અને જમીન માર્ગે વેપાર-ઉદ્યોગ વધતાં પશ્ચિમ ભારતનું એ મુખ્ય (વેપાર-વણજનું) કેદ્ર બની ગયું. મુંબઈના વિકાસમાં જરસ્તીઓએ ઘણે ફાળો આપ્યો હતો. પરિણામે મુંબઈના પરાંઓમાં તેમ જ થાણામાં પારસીઓની સંખ્યામાં ઘણું વધારે થયો હતો. એને લીધે મુંબઈ અને થાણામાં આ સમય દરમ્યાન અનેક દેખમાં દેવળો અને ધર્મશાળાઓ બંધાવવામાં આવ્યાં. ઈ. સ. ૧૭૯૬ માં મુંબઈમાં જરસ્તીઓનાં બાળકોને છંદ અવસ્તાનું શિક્ષણ આપવા માટે એક નિશાળ શેઠ દાદાભાઈ નૌશરવાનજીએ
