________________
સમકાલીન રાજ્ય
[ ૧૭૫
સામે વંટોળ ઊભો થતો જાય છે. તેથી પિતાની આંતરિક સલામતી માટે જોજી પાસેથી પિતાને માટે જોડિયા બાલંભા અને આમરણ વંશપરં પરાની જાગીર તરીકે ચાલુ થાય એવું લખાવી લીધું. આ વર્ષમાં કચ્છના રાવ રાયધણજી અને ફતેહમામદે ધસી આવી નવાનગર ઝૂંટવી લીધું અને તેઓ શહેરના સ્વામી થઈ પડયા, પણ મેરામણની કુનેહથી એમને હાંકી કાઢવામાં આવ્યા. ઈ.સ. ૧૭૯૯ માં આરબ જમાદાર હામીદને પુત્ર અમીનસાહેબ સૌરાષ્ટ્રની ખંડણી ઉઘરાવવા વડોદરાથી નીકળ્યા. મેરામણે વાંકાનેરમાં છાવણી નાખી પડેલા અમીનસાહેબને, જે દરે શિવરામ ગારદીને ખંડણી આપવામાં આવતી હતી તે દરે, આપવાનું કબૂલ્યું. મેરામણ આ વખતે ભાણવડના ભાયાતને ભિડાવવા રણછોડજીને લકર સાથે મોકલ્ય, પણ એમાં સફળતા ન મળતાં રણછોડજી પાછો ફર્યો. દરમ્યાન ફતેહમામદે નવાનગરને ફરી ઘેરો ઘાલ્યો. એ વખતે પાંચાલમાં શિવરામ ગારદી ખંડણી ઉઘરાવી રહ્યો હતો તેને મેરામણે દીવાન રઘુનાથજી દ્વારા મદદ માટે કહેણ મોકલ્યું. રઘુનાથજી એ પ્રમાણે શિવરામને નવાનગર તરફ લાવતો હતો એ વેળા મેરામણને ભય જાગ્યો કે કદાચ એ બેઉ પિતાને નવાનગરમાંથી ઉખેડી નાખે. એ ભયે એ ફતેહમામદ પાસે ધુણવાવ ગયો અને એણે એને ઘેરો ઉઠાવી લેવા સમજાવ્યો. આમાં સફળતા મળતાં મેરામણે રઘુનાથજીને લખી જણાવ્યું કે બધું ઠીકઠાક થઈ ગયું છે એટલે શિવરામ ગાદીની મદદની હવે જરૂર નથી. રધુનાથજીએ શિવરામને એની મદદના ઉપલક્ષ્યમાંથી કેટલીક રકમ બદલામાં આપવા વચન આપેલું તેથી નવાનગરની આસપાસનાં પરગણુઓના પટેલ પાસેથી ઉઘરાણું કરી શિવરામને ચૂકવી આપ્યું અને એને પાછો વાળ્યો આ કાર્યથી મેરામણ નારાજ થયો તેથી રઘુનાથજી નવાનગર છોડી દઈ ધ્રોળમાં છાવણી નાખી રહ્યો.
ઈ.સ. ૧૮૦૦માં મેરામણ યશસ્વી કારકિર્દીના એના શાસનકાળ પછી અવસાન પામ્યો. મેરામણના પુત્ર આ પછી પિતાનાં ત્રણે ગામોમાં પોતાનો હિક જમાવી સ્વતંત્ર તાલુકદાર તરીકે બેસી ગયા. સ્વતંત્રતા મળી જવાના ઉત્સાહમાં જામ જસાજીએ એ તરફ ધ્યાન આપ્યું નહિ. જસોજીએ ૧૮૦૧ માં જસદણના કિલ્લાને ખેદાનમેદાન કર્યો. એણે મધ્ય સૌરાષ્ટ્રના અને ઝાલાવાડના તેમજ ઘોઘાબારાના ઊતરતા દરજજાના તાલુકદારો પાસેથી “ઘોડા-વેરે” વસૂલ કર્યો. જસોજીએ આ પછી પોરબંદર તાબાના રાણ-કંડેરણાના ગઢને કબજે લીધે. પરિણામે રાણાએ ગાયકવાડ અને બ્રિટિશ સત્તાની મદદ માગી, આથી કર્નલ વકરે આવી ઈ. સ. ૧૮૦૭ માં રાણું કંડોરણાનો
