________________
૧૪૮ ]
અશા કાલ
[ પ્ર..
કરવી, પરહદમાં પકડાયેલા ગુનેગારાને શિક્ષા કરવી વગેરેને સમાવેશ થતા હતા. ૧૮૧૨-૧૩ માં સૌરાષ્ટ્રમાં ભારે દુકાળ પડયો અને ઠેર ઠેર ખાંડ થયાં, પણ. એ બ્રિટિશ ફેાજની મદદથી દબાવી દેવાયાં.
૧૮૧૪ માં પેશવા સત્તાએ પેાતાના હિસ્સાના ગાયકવાડને આપેલા ઇજારા પૂરા થતાં ખંડણી ઉધરાવવા પાતાની ફાજ સૌરાષ્ટ્રમાં મેકલી આપી આથી અવ્યવસ્થા ફેલાતાં ગાયકવાડના અંકુશ શિથિલ બન્યા, પણ ૧૮૧૮ માં પેશવાની સત્તાના અંત આવતાં પેશવાના સર્વોપરિ હક્ક અંગ્રેજ સત્તાએ લઈ લીધા. અને સૌરાષ્ટ્રમાં બ્રિટિશ સત્તા સર્વોપરિ બની રહી,૩૪
વાકરની વડાદરાની કામગીરી
કર્નલ વોકરે વડાદરા પાછા આવી સુધારાનું કાર્ય પુનઃ શરૂ કર્યું, દીવાન સીતારામે ધણાં નાલેશીભર્યો' કૃત્ય કર્યાં હતાં. એણે હાફિઝ ગુલામ હુસેન નામની હલ્કી કક્ષાની વ્યક્તિ સાથે પત્રવ્યવહાર ચલાવી ગુજરાતમાં બ્રિટિશ સત્તા અને પ્રભાવ નાબૂદ કરવા ખટપટે શરૂ કરી હતી. સીતારામની આવી ખટપટી પ્રવૃત્તિ સામે વાકરે સખતાઈથી કામ લીધું.૩૫
બાબાજી આપાજીનું અવસાન થતાં (નવેમ્બર ૨૮, ૧૮૧૦) એના પુત્ર વિઠ્ઠલરાવ ભાઉ • ખાસગીવાલા ’પદે આવ્યેા. વિઠ્ઠલરાવ વર્ષો સુધી મંત્રી તરીકે રહ્યો અને એ પછી ગંગાધર શાસ્ત્રી આવ્યા. ૧૮૧૩ માં ગ ંગાધર શાસ્ત્રીને મુંબઈની અંગ્રેજ સત્તા તરફથી ‘મુતાલિક' તરીકે નીમતી સનદ મળી અને વાર્ષિક રૂ. ૬૦,૦૦૦ પગાર આપવાનું ઠરાવી આપ્યું.
ગાયકવાડની મુશ્કેલીએ
વાદરા સરકારે ૧૮૧૨ માં (ફેબ્રુઆરી ૧૨) કંપી સત્તાનું દેવું ભરપાઈ કરી દીધુ હાવાથી મુંબઈની સત્તાને વડાદરા રાજ્યની જરૂરી આંતરિક બાબતમાં ચાંપતી દેખરેખ રાખવાની જરૂર લાગતી ન હતી, પરંતુ ફરીવાર ગાવિદરાવના અસંતુષ્ટ અને ભારે કાવતરાબાજ પુત્ર કાન્હાજીએ વડાદસ રાજ્યમાં અડ કરવાની પ્રવૃત્તિ કરી. એણે નવાનગરના જામને પણ પેાતાના પક્ષે લીધે, પણ એ જામ રાજા, ટૂંક સમયમાં જ અ ંગ્રેજ સત્ત્વ સાથે સમાધાન થતાં, એમાંથી છૂટા પડયો. કાન્હાજીએ ખીજા પણ અસંતુષ્ટ તત્ત્વાને ભેગાં કર્યાં હતાં, પરંતુ ભરૂચના કૅપ્ટન ખેલેન્ટાઈને કાન્હાજીના કેંદ્ર પાદરા પર હલ્લા કરી કાન્હાજીને કેદ કર્યો. એને પહેલાં સુરત અને પછી મુંબઈ લઈ જવામાં આવ્યા અને છેવટે મદ્રાસમાં જીવતાં સુધી નજરકેદમાં રાખવામાં આવ્યા. આવી સ્થિતિમાં
