________________
૧ર૮ ]
મરાઠા કાલ ૩૦૦ યુરોપિય સૈનિકો અને ૨૦ તે પિની મદદના બદલામાં, કંપની સત્તાને સુરત પરગણાને પેશવાને હિસ્સો અને પાછળથી પિતાના હિસ્સાની સુરતની ચોથી આપીશ, પરંતુ મુંબઈની અ ગ્રેજી સત્તાએ કરાર કરવાની તૈયારી બતાવી નહિ. અંગ્રેજોએ ભરૂચ લીધું
ભરૂચના નવાબે સુરતની અગ્રેજ સત્તાની અમુક જકાતે ભરવાનું ન સ્વીકારતાં મુંબઈવાળાઓએ ભરૂચ કબજે લેવા અંગ્રેજ ફેજ મેકલી હતી.. (૧૭૭૧), પરંતુ ભરૂચ લેવામાં નિષ્ફળતા મળી હતી. બીજે વર્ષે પણ હુમલો કરવાની જન કરવામાં આવી, આથી નવાબે મુંબઈ જઈ હુમલે અટકાવાની વિનંતી કરી. હકીકતમાં એ વખતે નવાબ ફત્તેસિંહરાવ સાથે મૈત્રી મેળવવા બાબતમાં વાટાઘાટ ચલાવી રહ્યો હતો અને પિતાને પૂરતો સમય મળે એવી ઈચ્છાથી આવી વિનંતી કરી હતી, પરંતુ ગાયકવાડે એની વાત સ્વીકારી ન હતી. અંતે અંગ્રેજ સત્તાએ ભરૂચ જીતી લીધું (નવેમ્બર ૧૮, ૧૭૭૨). આ. બનાવથી મુંબઈ અને ફરસિંહરાવ ગાયકવાડ વચ્ચે નવા કરાર કરવાની, જરૂર ઊભી થઈ. ગોવિંદરાવ સામેના ભવિષ્યના સંઘર્ષમાં ભરૂચ ઉપયોગી મથક બની રહે એ માટે ફત્તેસિંહરાવ એ લેવા આતુર હતે. ભરૂચ એને આપવામાં આવે તે પોતે અગ્રેજ સત્તાને વાર્ષિક ૬ લાખ રૂપિયાને પિતાનો હિસ્સો. આપશે એવી તૈયારી બતાવી હતી (જાન્યુઆરી ૧૨, ૧૭૭૩), પરંતુ અંગ્રેજ સત્તાએ દરખાસ્તને સ્વીકાર કરવાની તૈયારી બતાવી નહિ. નવાબ એટલે હિસ્સે ગાયકવાડને આપતો હતો, તેટલા પરજ તમારો હકક છે તેમ જ ભરૂચના વહીવટમાં તમારે કઈ હક નથી એવું જણાવ્યા પછી જ એ બંને વચ્ચે કરાર થયા. ગાયકવાડ ભાઈઓમાં વિગ્રહ
એક બાજુ ફરસિંહરાવ અને ગોવિંદરાવ વચ્ચે આંતરિક સંઘર્ષ શરૂ થયો ત્યારે બીજી બાજુ પુણેમાં મેટા ફેરફાર થયા. શિવા માધવરાવનું અવસાન થતાં (નવેમ્બર ૧૮, ૧૭૭૨) એની જગ્યાએ એને ૧૭ વર્ષને ભાઈ નારાયણરાવ આબે પણ રધુનાથરા(રાબાએ) એની હત્યા કરાવી (ગસ્ટ ૩૦, ૧૭૭૩) અને પિતે પેશવા બન્યો, પરંતુ સંગત પેશવા નારાયણરાવની વિધવા પત્ની ગંગાબાઈએ પુત્રને જન્મ આપતાં એ બાળકને નાના ફડનવીસની આગેવાની નીચેના મરાઠા મંત્રી-મંડળે પેશવા જાહેર કર્યો.
ગોવિંદરાવ ગાયકવાડ આ સમયે પુણેમાં હતું. એણે રધુનાથરાવની રૂબરૂ
