________________
પરિશિષ્ટ
[ ૨૪૭ [‘૩૦ ફૂટ કે એનાથી વધુ ઊંડાઈએ કઈ ઘરના અવશેષ અને એની સાથે ચિત્રિત રાડિયાં મૃત્પાત્ર પ્રાપ્ત કરવા અમે ભાગ્યશાળી થયા હોત તે ઈ પૂ. ૧૦૦૦ના સુમારે શ્રીકૃષ્ણના નેતૃત્વ નીચે થયેલા યાદના સ્થળાંતરને સાબિત કરવામાં મોટું પગલું ભરાયું હેત.”]
H. D. Sankalia, “Dwarka in Archaeology and in Tradition”, Times of India, June 2, 1963
૩૦. કલ્યાણરાય જોશી, “દ્વારકા", પૃ. ૭-૭૩ ૩૧, રૂ. ૮૦. ૮૨, ૮, ૧૭
32. H. G. Shastri, “The Raivataka Hill Near Dvāraka”, Bulletin of the Chunilal Gandhi Vidyabhavan, No. 10, p. 51
૩૩. એજન, પૃ. ૨૮-૬૪
૩૪. ગિરનારની પશ્ચિમે આ ડુંગર આવેલો છે. દામોદરનું પ્રસિદ્ધ મંદિર અને અશોકને શૈલલેખ આ ડુંગરની તળેટીમાં આવેલાં છે. આ ડુંગરને સ્થાનિક લેકે ભેંસલો” કહે છે,
34. Cai: H. G. Shastri, “The Raivataka Hill near Dvāraka" Bulletin of the Chunilal Gandhi Vidyabhavan, No. 10, p. ss.
"The Epics, the Purāṇas and epigraphs refer to this submarine scourge which the ancients cloaked under the garb of a legend. But a close examination of the historical references to this hitherto unnoticed evil seems to point out to a real phenomenon which occurred within the memory of mankind; and that off the Western coast of India but originating perhaps in the volcanic regions of the islands of the southern seas.”
અસલના લોકે દ્વારે દંતકથાનું સ્વરૂપ પામેલા વડવાનલના અભિશાપને ઉલલેખ મહાભારત, રામાયણ, પુરાણો અને અભિલેખ કરે છે. આજ સુધી ધ્યાન બહાર રહી ગયેલા આ અભિશાપને લગતા ઐતિહાસિક નિર્દેશની ઊંડી તપાસ કરતાં જણાય છે કે એ સત્ય ઘટના હતી, જે માનવજાતના સ્મૃતિપટ દરમ્યાન બનેલી અને જે ભારતના પશ્ચિમી સમુદ્ર-કિનારા પાસે બની, પણ જેને ઉદ્ભવ દક્ષિણ સમુદ્રોના ટાપુઓના જવાલામુખી પ્રદેશમાં થયે”.
B. A. Saletore, “The Submarine Fire in Indian History", Indian Culture, Vol. II, p. 501
35. Indian Archaeology 1956-57-a Review, pp. 16-17
