________________
* કલ્યાણકર્માતા *
પાંચ કલ્યાણકોનું સ્વરૂપ છે કલ્યાણને કરે તે કલ્યાણક. તીર્થકર ભગવાનના જીવનની પાંચ વિશિષ્ટ ઘટનાઓને કલ્યાણક કહેવાય છે. આ કલ્યાણકો સંપૂર્ણ જગતનું કલ્યાણ કરે છે. પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકો આ પ્રમાણે છે - (૧) ચ્યવનકલ્યાણક તીર્થકરના જીવનું દેવલોકમાંથી માતાના ગર્ભમાં
આવવું તે. (૨) જન્મકલ્યાણક : ગર્ભકાળ પૂર્ણ થતાં તીર્થંકરનો જન્મ થવો તે. (૩) દીક્ષાકલ્યાણક : સંસારને છોડીને, બધા પાપોના ત્યાગની પ્રતિજ્ઞા
કરીને તીર્થંકરનું સંયમમાર્ગે પ્રયાણ કરવું તે. (૪) કેવળજ્ઞાનકલ્યાણકઃ ચાર ઘાતી કર્મોનો ક્ષય થવાથી તીર્થકરને કેવળજ્ઞાન
કેવળદર્શન પ્રગટ થવા તે. (૫) નિર્વાણકલ્યાણકઃ બાકીના ચાર અઘાતી કર્મોનો ક્ષય થવાથી તીર્થંકરનું મોક્ષમાં જવું તે.
પાંચે કલ્યાણકો વખતે ઘટતી વિશિષ્ટ ઘટનાઓ છે આ પાંચે કલ્યાણકો વખતે જગતમાં વિશિષ્ટ ઘટનાઓ ઘટે છે -
(૧) ચૌદ રાજલોકના બધા જીવોને એક ક્ષણ માટે સુખની અનુભૂતિ થાય છે. નરક અને નિગોદના જીવો કે જેઓ હંમેશા દુઃખનો જ અનુભવ કરતા હોય છે તેમને પણ એક ક્ષણ માટે સુખનો અનુભવ થાય છે. વીતરાગસ્તોત્રમાં કાલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિ મહારાજે કહ્યું છે કે,
'नारका अपि मोदन्ते, यस्य कल्याणपर्वसु । પવિત્ર તી ચારિત્ર, વ વા વયિતું ક્ષ: ૨૦/છા' અર્થ : જેના કલ્યાણકપર્વો વખતે નારકીઓ પણ આનંદ પામે છે.
...૧...
