Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 80

તૃતીય પરિચ્છેદ ]
સમય વિ.
૩૭.
તે ઠરાવી શકાય જ નહીં. એટલે તે યાદગીરીના ઉસકા તાત્પર્ય, ઈસ સંવતસરકે અંતરસે હૈ. ચાહે સમય માટે તે બનાવ બનવાની તારીખનું નિર્માણ સંવત , વિક્રમસે ચલાહો યા દૂસરે કિસીસે”=એટલે કે, ન કરતાં, જે રાજાના સમયે તેમ બન્યું હોય તેના મહાવીર નિર્વાણને અને અને વિક્રમ સંવતની સ્થાપનાને રાજઅમલના આરંભની સાલજ, તે નૂતન સંવત્સરની ૪૭૦ વર્ષનું અંતર છે-(પછી તે સંવત વિક્રમે ચલાવ્યો કે લેખવામાં આવે છે.
બીજાએ તે ભલે સંદિગ્ધ હોય) તથા શક સંવતની પૂર્વે તે માટે મિ. રેસન સાચું જ કહે છે કે૨૩ The ૧૩૫ વર્ષે તે થયો છે. આ કથનને જે પૃ. ૨ ઉપર foundation of an era must be held to લિસ્ટમાં, મહાવીર નિર્વાણના આપેલ આંક સાથે denote the successful establishment of આપણે સરખાવીશું તો માલૂમ થશે કે ૪૭૦ના વર્ષે the new power, rather than its first રાજા વિક્રમાદિત્યનું તે ગાદીનશીન થવું થયું છે. એટલે beginning of the downfall of any=kઈ તેના રાજ્યના આરંભકાળથી તે સંવત્સરની ગણના વંશની પડતીના સમયથી કે કાઈના આરંભકાળથી શરૂ થઈ ગવી રહેશે. પણ તેના પિતા અને ગર્દભીલ સંવત્સરની ગણના કરવા કરતાં, તે ફતેહમંદ થયેલ વંશના સ્થાપકના સમયથી–એટલે કે ગર્દભીલ વંશની જ નવા રાજકતોના પ્રારંભકાળથી તેની સ્થાપના થવી આદિથી સંવત્સરની ગણના કરાય, તા ૪૫૩થા જોઇએ. અથવા તે રાજાને કે પ્રજાને જો પોતાના ગણવી પડશે. મતલબ કે બન્ને ગણનાની વચ્ચે ૧૭ પૂર્વજો માટે બહુજ સન્માન હોય તો વિવેક અને વર્ષનું અંતર પડી જાય છે. આ ઉપરથી સ્પષ્ટ સમજાશે વિનયની ખાતર તેવા પૂર્વજના રાજ્યારંભના કાળથી ૨૫ કે ઉપરની ટી. નં. ૨ માં જે, ના. પ્ર. ૫. પૃ. ૭૪ના પણ તેવા સંવત્સરની ગણના કરવાનું ધોરણ ઠરાવે છે. અવતરણમાં સમજાવાયું છે કે, વિક્રમરાયે ૧૭માં,
આ બન્ને પ્રથાનાં અનેક દૃષ્ટા ઇતિહાસમાં વર્ષે વિક્રમ સંવતની સ્થાપના થઈ હતી, તે વસ્તુ માન્ય મોજાદ પડ્યાં છે. આ વિક્રમ સંવતની સ્થાપના વિશે રખાય તેવી નથી.૨૭ (જુઓ પૃ ૨માંનું લખાણું): એક વિદ્વાન લેખકે પોતાનો વિચાર. નીચેના શબ્દોમાં ઉપરમાં દર્શાવેલ સાહિત્યકથનને દૂર રાખીને ઈતિહાસની જણાવ્યો છે.૨૬ “ શકસે ૧૩૫ વર્ષ પૂર્વે, ઔર વીર દૃષ્ટિએ એક વખત ફરી તેને વિચારીએ. રાજા દર્પણે નિર્વાણસે ૪૭૦ વર્ષ પીછે, એક સંવત ચલાથા, યહ અવંતિ ઉપર રાજ્ય ચલાવવાની શરૂઆત ૪૫૩ માં કરી બાત લગભગ સર્વ માન્ય હૈ. મેરૂતુંગને જે નિર્વાણ છે એટલે તે વંશની શરૂઆત તે સમયથી થયેલી નેંધાય. ઔર વિક્રમ સંવત કે બીચ ૪૭૦ કા અંતર લિખા હૈ, પણ તેનું રાજ્ય દશ વર્ષ ચાલ્યાબાદ સંગોએ ગાદી
(૨૨) ધાર્મિક માન્યતાને સંવત્સર હોય તો તે બનેલ (૨૫) દા. ત. ચપ્પણુવંશી ક્ષત્રપના સંવતની સ્થાબનાવની તારીખથી હજુ ગણવામાં આવે છે ખરે, પણ પના કરી છે, બીજા પુરૂષ ચષ્ઠણે, છતાં તેને સમય તેના રાજકીય બાબતને અંગે થતી સંવત્સરની સ્થાપનાનું રણ પિતા ઇષમેતિકના રાજ્યારંભથી ગયો છે. ગુપ્ત સંવતની જુદા જ પ્રકારે છે. (સરખા નીચેની ટી. નં. ૨૪-૨૫) સ્થાપના કરી છે ત્રીજા પુરૂષે, છતાં સમય નોંધાયા છેપ્રથમ (૨૩) જુઓ કે. આં.રે. પ્રસ્તાવના પૃ.૧૬૨ પારિ. ૧૩૫ પુરૂષના રાજ્યકાળથી: ત્રિકટ સંવતસરનો દષ્ટાંત પણ આ
(૨૪) કુશાન વંશની સ્થાપના આવા દાખલા તરીકે કિસ્સાને છે. (જુઓ પૃ. ૩માં અને એકાદશમ પરિક.) ગણાશે; તેને આરંભ તે વંશના ત્રીજા પુરૂષના રાજ્યારંભથી (૨૯) જુએ ના. પ્ર. પત્રિ. પુ. ૧૦ ભાગ ૪ પૃ. ૭૩૭ ગણાય છે; શક સંવત્સરની સ્થાપના શાલિવાહન વંશમાં (૨૭) આ પ્રમાણે વિક્રમ સંવતની સ્થાપનાના સમય કેટલે દૂર થયેલ રાજાના સમયે થયેલી ગણાય છે અત્રે પ્રસ્તુત વિશે, બે મત થયા-એક મતે ૪૫૩, બીજા મતે ૪૭૦ વિક્રમ સંવત્સરનું પણ તેમ જ સમજવું. તેની સ્થાપના આ ૧૭ વર્ષના અંતરને લીધે કેવા ગુચવાડા ઉભા થયા તેના ત્રીજા પુરથી ગણવામાં આવી છે, નહીં કે પ્રથમ છે તેની કાંઈક ઝાંખી આપતાં દષ્ટાંતે, આગળના ખડે પોષથી,
આપવામાં આવશે તે જુઓ.