Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 260

તૃતીય પરિચ્છેદ ].
પ્રશ્નોને કરેલા નિકાલ
૨૧૭
અમક ધર્મકાર્ય અને સામાજીક પણ લખી શકાય છે.” આ બધાં વિવેચનથી ખાત્રી થશે કે કેતરાવકર્યાનાંજ ઉલ્લેખ નજરે પડે છે. કોઈમાંથી રાજકીય નારનો હેતુ કોઈ પ્રકારે રાજકીય નથી જ પરંતુ હેતુ સાધ્ય થાય તેવું કાંઈજ માલમ પડતું નથી. પોતે કરેલ ધર્મકાર્યોને પ્રજા સમક્ષ ધરવાને છે; જેથી અલબત્ત ઉપર વર્ણવાઈ ગયેલ નં. ૩૮નો જુનાગઢવાળો પ્રજાએ કેવાં કત્યો કરવાં જોઈએ તેમ જ સ્વધર્મી સુદર્શન તળાવનો લેખ છે અને તેમાં અનેક જીતેનું બંધુઓ પ્રત્યે પિતાની કેવી ફરજો છે તેનું તેમને વર્ણન છે ખરું પરંતુ જે બારીકાઈથી તપાસીશું તે ભાન થાય. તાત્પર્ય એ થયો કે સર્વ શિલાલેખો, માલૂમ થશે કે, તે બીના તે લેખ કેતરાવવામાં હેતુ- પ્રાચીન સમયે જે લખાવતા હતા તે સશે– રૂપ નથી. તાત્કાલિક હેતુ તે તળાવને બંધ જે તૂટી અથવા મૂખ્યાંશે—ધામિક બનાવના પ્રતીક તરીકે જ ગયો હતો તેની સુધરાઈ અને મરામત વિશેનો ખ્યાલ સમજવાના છે. રાજકીય બનાવો સાથે તેમનો સંબંધ જ આપવાનો જ દેખાય છે. જ્યારે દેશ વિગેરે જીત્યાનું હોતો નથી. કેમકે પ્રાચીન સમયે રાજાઓને પોતાના જે વર્ણન છે તે તો છેતરાવનારની પ્રશરિતરૂપ છે, ધર્મ પ્રત્યે જેટલું બહુમાન હતું તેટલું કેાઈ ચીજ નહીં કે તેમણે તે સ્થાને વિજય પ્રાપ્ત કર્યો હતો પ્રત્યે નહોતું જ. આ બાબત ઉપર પુ. ૨ માં સિક્કા તેથી તેના ચિતરૂપે તે લેખ કોતરાવાય હાય. તેથીજ પ્રકરણ લખતી વખતે પણ ભારપૂર્વક જણાવાયું છે પ્રા. રેપ્સને ટીકા કરતાં પોતાનો અભિપ્રાય જણાવેલ અને તેથી જ આપણે પણ આ પુસ્તકમાં દરેકે દરેક છે કે, Its immediate object is to record વંશના રાજાનું રાજદ્વારી જીવન પૂર્ણ થયે તેમના the reparation in the reign of the ધર્મ વીષે પણ ઇસાર કરવા તરીકે પાયે પયા Mahakshatrap Rudradaman of the છીએ. વળી આ બાબતની ખાત્રી કરવી હોય તે dam of the Sudarshan lake, which સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનને ઉભા કરાયેલા સર્વ લેખોhad burst during a violent storm= ખડકલેખો, સ્તંભલેખો,-ઘુમટ (Stupas) પ્રચંડ તેને (લેખ કરનાર) તાત્કાલિક ઉદ્દેશ તે કાય મૂર્તિઓ ઈ. ઈ.-જુઓ, તે તે સર્વે પણ આવાં મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામનના રાજઅમલે સુદર્શન તળાવને આવાં ધર્મકાર્યો કે ધર્મનાં-તીર્થ-ધામે સાથે જ સંબંધ બંધ સમરાવ્યાની નોંધ કરવા પૂરતો જ છે, કે જે ધરાવતાં આપણને નજરે પડશે. તેવી જ રીતે બંધ પ્રચંડ તેફાનને લીધે તૂટી ગયો હતો. મતલબ જુનાગઢના ઉજજયંત (પ્રશસ્તિ પક્તિ ૫ માં ઉર્યત) કે તેમાં રાજકારણની કાંઈ ગંધ સરખું યે જણાતું પર્વતની તળેટીમાં આ સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિ જે નથી. જ્યારે નં. ૪૦ ના લેખ બાબતમાં તે પિતાને છેતરાવાઈ છે તેને પણ ધાર્મિક કૃત્ય સાથે જ સંબંધ અભિપ્રાય સ્પષ્ટપણે જણાવતાં કહે છે કે, “The છે, નહીં કે રાજકારણના બનાવ સાથે. આ પ્રકારના purport of the inscription cannot be વિવેચનથી પણ વાચકવર્ગને હવે ખાત્રી થશે કે, ascertained; but it is probably jain in સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિમાં કઈ રાજા-રૂદ્રદામનનું character and it contains the ancient કે પ્રિયદશિનનું-લડાઈનું કે ભૂમિપ્રાપ્તિનું વર્ણન છે જ name of Junagadh (Girinagar)=લેખને નહીં. એટલે આ પ્રથાથી અજ્ઞાત એવા આપણું આશય ચોક્કસ થઈ શકતો નથી પરંતુ તેની શૈલી વિદ્વાનોએ આ તળાવના લેખને રાજકીય પ્રસંગ મુખ્યતયા જેનોની છે અને તેમાં જુનાગઢ સાથે ગુંથીને, જે અનુમાન બાંધી બતાવ્યા છે તે (ગિરિનગર)ના પુરાણ નામનો ઉલ્લેખ કરાયેલ પણ વાસ્તવિક નથી એમ સમજાશે; તે માટે ચંદ્રગુપ્ત
(૭) જુઓ તે પુસ્તકમાં પૃ. ૧૧. (૨) આ શબ્દ વિશેની વધારે માહિતી આગળના પારિગ્રાફમાં જુઓ.
'
૨૮