Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 249

૨૦૬
જયદામન
[ નવમ ખંડ ચક્કસાઈથી કહી શકાય તેવો પ્રબળ પુરાવો તે હતી કે કેમ તે જ કોઈને ખબર પડતા નહીં. પરંતુ નથી જ પરંતુ પૃ. ૧૯૪માં ઉલ્લેખ કર્યા પ્રમાણે તેના સિક્કાની બાબતમાં વસ્તુસ્થિતિ જુદી જ દેખાઈ
પિતાનું મરણ ઈ. સ. ૧૧૭માં છે. કેટલાકનું માનવું એમ થાય છે કે તેના નામના તેની ઉમર નીપજતાં, ચ9ણ તેની જગ્યાએ સિક્કાઓ ૯ જડી આવ્યા છે. પણ તેને લગતું જે વર્ણન
ક્ષત્રપ નીમાયો ત્યારે તેની ઉમર કે. આ. રે. માં પૃ. ૧૧૭ ઉપર આપ્યું છે તેમાંના લગભગ ૩થી ૩૫ હોવાનું કલ્પી શકાય છે અને લખાણમાં એક વખત જુદી જ હકીકત જણાવે છે ઈ. સ. ૧૫રની આસપાસ મરણ પામ્યો છે એટલે ત્યારે વળી બીજી વખત કાંઈ ઓરજ સ્થિતિ વર્ણવે ૩૭ વર્ષ સુધી રાજકીય ક્ષેત્રમાં તે ઝઝપે છે. એકંદર છે. જ્યારે તે સિક્કાચિત્ર જોતાં વળી તદન નવીન હકીતેની ઉમર મરણ સમયે લગભગ ૭૦ની કહી શકાય. કતજ જણાય છે. મતલબ કે તે સિક્કા જયદામનના હોવા ક૭ વર્ષના જીવનમાં પ્રથમનાં ૧૬ વર્ષ ક્ષત્રપપદનાં, વિષે પુરી ખાત્રી જ થતી નથી. છતાં જે જયદામનનું તે બાદ ૧૦ વર્ષ મહાક્ષત્રપ પદનાં અને છેલ્લાં ૧૦ નામ થોડું ઘણું ઈતિહાસનાં પાને ચડી ગયું છે તે વર્ષ રાજાપદનાં ગણવાં રહે છે. તેના મરણ બાદ તેનો એક બે કારણને લઈને બનવા પામ્યું હોય એમ પુત્ર જયદામન અવંતિપતિ થયો હતો એમ કેટલાક સમજાય છે. તેમાં સૈથી મુખ્ય કારણ સૌરાષ્ટ્રમાં સંજોગથી કહેવું પડે છે.
આવેલ ગિરનારની તળેટીમાં સુદર્શન તળાવવાળો (૩) જયદામન
કહેવાતે રૂદ્રદામનને લેખ છે. વિદ્વાનોએ તેમાં અહીં તેને નામાવલિમાં રાજા તરીકે દાખલ તે વર્ણવેલી સર્વ હકીકત રૂદ્રદામનને લગતી" હોવાનું કીધે છે, પણ તેને ગણો કે કેમ તે બહુ અનિશ્ચિત ઠરાવ્યું છે. એટલે તેને લીધે તેની અંદર જણાવેલ જેવું દેખાય છે. કેમકે પ્રથમ તો શિલાલેખ અનસિક્કાઓ, દેશ ઉપર વિજય પણ રૂદ્રદામનને હિસ્સે નાંખ્યા જે ઐતિહાસિક બનાવની સિદ્ધિ નક્કી કરવા માટેના છે. જેથી ચ9ણ અને રૂદ્રદામનની વચ્ચેની બધી પ્રબળ સાધનો છે તેમાં કઈ સ્વતંત્ર શિલાલેખ, તેના રાજકીય પરિસ્થિતિને મેળ બેસારવાને ખાતર નામને જડી આવ્યો દેખાતા નથી. પરંતુ જે અન્ય કોઈક વ્યક્તિ ઉભી કરવાની આવશ્યકતા જણાઈ શિલાલેખો તેના વંશના રાજાઓની વંશાવળી બતાવતા તેમ ઉપરમાં જણાવ્યા પ્રમાણે શિલાલેખમાં ચÈણુના મળી આવ્યા છે તેમાં તેનું નામ આવે છે અને તેથી પુત્ર જયદામનનું રાજ્ય ચÁણુ અને રૂદ્રદામનની વચ્ચેનું જ તે નામને ચછનો કોઈ પુત્ર અને રૂદ્રદામનને બહુ ટુંક સમયનું ગોઠવી દેવાયું. આ યુક્તિને ઉપરની પિતા હતો એટલું નક્કી કરાય છે. પણ તેમ ટી. નં. ૪૯ વર્ણવેલા સિક્કાથી પુષ્ટિ મળી ગઈ ન બન્યું હોત તો તેના નામની કોઈ વ્યક્તિ થઈ કેમકે તે સિક્કાઓમાં ચણ્ડણવંશી નૃપતિઓના સિક્કા
(૪૯) જુઓ ઉપરમાં પૂ. ૧૮૧ની ટી. નં. ૬ તથા તેમ છે. તે માટે જુઓ રૂદ્રદામન રાજયે પૂ. ૨૦૯ની ટીકા. ૫. ૨૦૦ની ટી. નં. ૩૫.
(૫૦) આ સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિ બાબત કેટલીક કે. આ. રે. માં પાંચ સિક્કા (જયદામનના ધરાય છે હકકીત પુ. ૨, પૃ. ૩૯૩-૩૯૭ સુધી વર્ણવી છે. વળી તેવા)નું વર્ણન આપ્યું છે. એમાં તેનું પ્રાપ્તિસ્થાન આગળ રૂદ્રદામનના વૃત્તાતે લખવામાં આવશે. આપ્યું નથી. માત્ર એકમાં જણાવ્યું છે કે તે જુનાગઢવાળા (૫૧) ચઠણે જે પ્રાંતે મેળવ્યા હતા તે રૂદ્રદામનને પાછા રેવડ એચ. આર. સ્કોટ તરફથી મળે છે. પણ તે કાંઇ મેળવવા પડયા હતા એ પ્રસંગ ફરીને ઉભે થતે હેચ તે પ્રાપ્તિસ્થાન ન કહેવાય, એટલે તે ઉપરથી વિશેષ અનુમાન અને અર્થ એજ કરવું પડે કે, બેની વચ્ચે એક રાજા થયે બંધાય તેમ નથી.
હતો અને તેણે તે ગુમાવી દીધા હતા. એટલે આ પ્રમાણે સિકા હવાજ ન જોઈએ તેમ તેનું રાજ્ય પણ ચાલ્યું રાજકીય પરિસ્થિતિ તેમણે શેઠવી દીધી (જુઓ જ, બે ઍ, ન હોવું જોઈએ તે તેમનાજ વાકયથી સાબિત કરી શકાય છે. એ. સે. નવી આવૃત્તિ ૫, ૩, ૫, ૭૩),