Page Text
________________
દ્વિતીય પરિચ્છેદ ]. ભેદની સમજૂતિ
૧૬૫ થવા પામે છે. એટલે એક વખતે જેને આર્ય કહેવાયા મૂળસ્થાન રૂશિઆઈ તુર્કસ્તાન હોવાથી, તેમણે તે છે તેને બીજે સમયે વળી અનાર્ય પણ કહેવાયા હોય સ્થાન ઉપર આપણે ઠરાવેલા--મેરૂપર્વતની નિશાનીરૂપતે વિસ્મય પામવા જેવું નથી.
ચિહ્નો પોતાના સિક્કામાં કોતરાવેલ નજરે પડે છે, ઉપરાંત વિશેષતા તો એ જણાવવું રહે છે કે, જ્યારે કુશનવંશીમાં તેવાં ચિહ્નો નથી દેખાતાં. આ કુશાન પ્રજાનું મૂળ વતન ચીનાઈ તુર્કરતાન-ખોટાન પ્રમાણે કુશાન અને ચઠણ પ્રજાની સંસ્કૃતિ વિશે જે અને પામીરવાળા પ્રદેશ છે તેમજ તે યુ-ચી નામની કાંઈ કલ્પનામાં ઉતર્યું છે તે અત્રે જણાવ્યું છે. ચીનાઈ પ્રજાનો અંશ છે (જાઓ પુ. ૩ પૃ. ૧૪૪) અત્રે વળી એક પ્રશ્ન ઉભે થાય છેતેને ખુલાસે જ્યારે ચકણવાળી પ્રજા મારી સમજ પ્રમાણે રશિયાઈ આપી દેવાની તક જતી કરવી ન જોઈએ. જેમ જેમ તુર્કસ્તાન-તાત્કંદ સમરકંદવાળા પ્રદેશમાંથી ઉતરી આ સમયનો ઇતિહાસ તપાસવામાં ઉંડા ઉતરવું પડે આવેલી છે. આ બન્ને પ્રજો મળે. ઉપર જણાવી છે તેમ તેમ એમ દેખાતું જાય છે કે, સમસ્ત હિંદમાં ગયા પ્રમાણે આર્યસંસ્કૃતિનેજ ભજનારી હતી તેમજ અત્યારે મોટી સંખ્યામાં જે ધર્મો નજરે પડે છે તે સર્વે આ સમયે પણ તે પ્રમાણેજ હતી. એટલે કે તેમને ઈ. સ. પૂ. ના સમયે નહોતા જ. બલકે એમ કહેવાય પાશ્ચાત્ય-અનાર્ય–સંસ્કૃતિને સ્પર્શ બહુ થયો નહોતો. કે ધર્મનામ તે પાછળથી જ લાગુ પાડયું દેખાય છે.
જ્યારે સ્પર્શ બહુ થયે નહોતો ત્યારે રંગ લાગ્યાની વાસ્તવિક રીતે તેમને ધર્મ ન કહેતાં સંસ્કૃતિ નામથીજ કલ્પનાજ કયાંથી કરી શકાય ? એટલે કે તેઓ ભોળા, સાધવું તે બહેતર ગણાશે અને તે સમયે આખા ભલા હતા. તેથી તેમનાં હૃદય કમળ, નિખાલસ અને હિંદમાં માત્ર ત્રણ જ સંસ્કૃતિઓ હતી. જેમ જેમ કાળ નિર્લેપ જેવાં કુમળાં હતાં તથા આચારવિચાર પણ વ્યતીત થતો ગયો તેમ તેમ બહાર પડતા વસતી આર્યસંસ્કૃતિ તરફ ઢળેલા હતા. એટલે હિંદમાં તેમનો પત્રકથી સિદ્ધ થતું ગયું છે કે તે ત્રણમાંની બીજી વસવાટ જેમ જેમ વધતે ચાલે તેમ તેમ તે દેશની બે સંસ્કૃતિને અનુસરનારાની સંખ્યા, લગભગ તેટલી ને ત્રણ સંસ્કૃતિ–વૈદિક, બૌદ્ધ અને જેન–માંથી જેને જે તેટલીજ રહેતી ચાલી આવી છે, જ્યારે કેવળ જેન ફાવી તે વધાવી લેતા ગયા. તેમાં પણ કશાનવાળા સંસ્કૃતિને ભજનારાઓની સંખ્યાનો દિનપર દિન હાસ ઉત્તરહિંદમાં રહ્યા છે, જ્યારે ચટ્ટણવાળા મધ્યહિંદ અને થતો નજરે પડે છે. આમ થવાનું કારણ ગમે તે અવતિમાં રહેવા પામ્યા છે. વળી કશાન પ્રજાને જે હોય તેના નિદાનની ચર્ચા કરવાનું આ સ્થાન નથી જ પ્રદેશને વારસો મળ્યો છે તે ઈન્ડો-પાર્થીઅન્સ પરંતુ અત્ર તો એટલું જ જણાવવાનું રહે છે કે, જેન પાસેથી; એટલે તેમની સંસ્કૃતિ તેમણે વિશેષપણે સંસ્કૃતિને અનુસરનારાની સંખ્યા સંબંધી ઉપર પ્રમાણે અપનાવી છે. જ્યારે ચટ્ટણને વારસો મળ્યો છે સ્થિતિ થઈ છે જ. એટલે માનવું રહે છે કે અત્યારે નજરે ગઈભીલવશી રાજાનો એટલે તેઓએ તેમની સંસ્કૃતિ પડતા સર્વ ફાંટા-ઉપકાંટાઓ મુખ્યતાએ તેમાંથી જ અપનાવી છે. મતલબ કે ઉત્તરહિંદ અને મધ્યહિંદની નીકળ્યા હશે. સંસ્કૃતિ ભલે બન્ને આર્યજ છે, છતાં ગર્દભીલવશી આ કથનથી ઘણાને આશ્ચર્ય લાગશે અને પ્રશ્ન રાજાઓની જેને સંસ્કૃતિનું મિશ્રણ મધ્યહિંદવાળી ચાકણ પૂછવા લાગશે કે સઘળી તુર્કસ્તાન, અરબસ્તાન, અફપ્રજામાં વધારે જણાય છે, જ્યારે કનિષ્કવાળી કશાન ગાનિસ્તાન કે એશિયાના અનેક પ્રાંતની પ્રજા અત્યારે પ્રજામાં ઓછું છે. ઉપરાંત કુશાન અને ચક્કણું બને જે મુસ્લીમ સંસ્કૃતિમાં રંગાઈ ગઈ છે તેનું મૂળ શું આવું જૈન સંસ્કૃતિ તરફ ઢળેલા હોવા છતાં, ચકઠણનું હોઈ શકે ખરું ? તે તેમને જણાવવાનું કે જેમ, શ્રુતિ
(૪૬) સરખા પૃ.૧૫૦માં ટીકા ન. ૨૪માં ટાંકેલું હિં, પડતી હૈવાનું જે લખ્યું છે. આ કારણને લીધે જ સમજવું હિનું અવતરણ, તેમાં ભાતભાતની આકૃતિ સિક્કામાં નજરે રહે છે,
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |