Page Text
________________
દ્વિતીય પરિછેદ ] ઉત્પત્તિ વિકાસ ઈત્યાદિ
૯૩ દુર્ધટ અને વિષમજ લાગે છે. છતાં કુદરત ઇચ્છે છે ભોજદેવ પ્રતિહારી ગ્વાલિયર પતિ૮ હતો. આ બન્ને તે ઘડીવારમાં તેવું બનાવી શકે છે એમ આપણું ભેજ દેવો એક સરખા વિદ્યાપ્રેમી, દાનેશ્વરી તથા સર્વ સર્વને વ્યવહારમાં ઘણી વખત અનુભવ મળ્યો પણ સદગુણી હતા; વળી તેમણે દેશપરદેશના વિદ્વાનોને છે. તેવાજ અણધાર્યા બે સુયોગ આ રાજપૂત કુળ- પિતાના રાજદરબારે બેલાવી, સન્માન્યા છે તથા દીપકના બાબમાં બન્યા હતા એમ સમજાય છે. એકને કેટલાકને તે હમેશને માટે આશ્રય આપી ઈતિહાસમાં સમય ૧૭ ઇ.સ.૭૫૦ તથા બીજાનો ઇ.સ.૮૭૫ની આસ- સવર્ણાક્ષરે પોતાનાં નામો અંકિત કર્યો દેખાય છે. તે પાસ નોધી શકાશે. પ્રથમનો સાગ પ્રાપ્ત થયો ત્યારે સમયે ચૌહાણશી કયે રાજપુત્ર-કુળદીપક અજમેરના રાજવીઓ પરાક્રમી અને સદગુણીજ હતા. પણ તેમના ગાદીપતિ હતા ? તે હું જાણતા નથી. પણ ક૯પી શકાય જીવન ચરિત્ર વિશે તદન અંધકારજ પ્રસરેલ હેવાથી છે કે તે પણ શાણાજ રાજવી હશે અને કદાચ તેમના વિશે એક શબ્દ ઉચ્ચારવા જેટલું પણ અધિકાર ઉપરના બે જેવો તે વિદ્યાપ્રેમી ન હોય કે જમાનાની આપણને રહેતા નથી. પણ દ્વિતીય પ્રસંગે અવંતિની પ્રગતિનો ઈચ્છક કાંઈક ઓછે અંશે હોય, તોપણ ગાદીએ ભાજદેવ પરમાર ઉર્ફે શિલાદિત્ય ઉર્ફે પ્રતાપશીલ પિતાના બે મેટા પિત્રાઈઓ જે બાબતમાં સહમત હતા; અને લગભગ તેજ સમયે તેવો જ નામધારી થઈ ગયા, ત્યાં પિતાને વિરોધ કે વાંધે નિરર્થક
(૧૬) આ કથનની ખાત્રી (પુ. ૧, પૃ. ૧૮૭ના ટીપ- ઈ. એ. ના તેજ ૧૯ માં પુસ્તકમાં પૃ. ૩૫ ઉપર એમ ણમાં આપેલી વંશાવળી અને તેમને સમસમયી બનાવીને પણ નેધ દેખાય છે કે કાઠિયાવાડના એક લેખમાં વિ. સં. જે રીતે છપાવવામાં આવી છે તે ઉપરથી સમજાશે, કે જે સમયે ૭૯૪=ઈ. સ. ૭૩૮ની સાલ દેખાય છે. ( ઉપરમાં પૃ. ૭૮ પરમારવંશી (૫) મે દેવશક્તિ અતિપતિ હતો તે જ સમયે, ટી. નં. ૫૫ જુએ). પરીહારવંશી યશોવર્મન ગ્વાલિયરપતિ હતા. તેમજ જે (૧૮) આ પ્રતિહારવંશી ભજદેવ ખરી રીતે ગ્યાસમયે (૯) મો પરમારવંશી ભાજદેવ હતો તે જ સમયે લિચરપતિજ હતો પરંતુ વિદ્વાને તેને કાજપતિ તરીકે ગ્વાલિયરપતિ પણ તે જ નામધારી એક ભેજ દેવ હતા. ઓળખાવ્ય ગયા છે. ખરી ઘટના નીચે પ્રમાણે બનેલી છે.
આ અવંતિપતિની અને ગ્વાલિયરપતિની બે મુખ્ય પરિહારવંશી સમ્રાટ હર્ષવર્ધન, જે ઇતિહાસ પ્રસિદ્ધ શાખા ગણાય છે. અને તેમાંથીજ ઉપરના બને સમયે છે તેમની ગાદી કનેજમાં હતી; તેને એક મોટે ભાઈ તથા શાણું રાજવીએ રાજપદે હતા.
એક બહેન હતી. આ બન્ને ભાઈઓ અપુત્રિયા મરણ ઉપરના બન્ને સમય બાદજ માલવસંવતને બદલે વિક્ર. પામવાથી તેમની ગાદી તેમની બહેનને ગઈ હતી. આ મસંવતની વપરાશ પાછી સ્થાપિત થવા પામી છે, તેનાં બહેનને વાલિયરના પ્રતિહારવંશી ગૃહવન વેરે પરણાવેલી દૃષ્ટાંતે આગળ ઉપર જુએ.
ન હતી. એટલે આ ગૃહવામનને વંશજે મૌખરી રાજપૂત (૧૭) આ સમય બાદજ શિલાલેખમાં વિક્રમ સંવત કહેવાતું હતું તેની સત્તામાં કનેજનું રાજ્ય આવ્યું હતું. વપરાયે હોવાનું વિધાનની જાણમાં આવ્યું છે. આર્કીઓ- અહીં જે પ્રતિહારી ભેજ દેવનું નામ મેં જણાવ્યું છે તે લેજીકલ રીપેર્ટ. પુ. ૨. પૃ.૬૮માં જણાવ્યા પ્રમાણે વિક્રમ ઉપરના ગૃહર્મનને ચેથી-પાંચમી પેઢીએ વંશજ છે. સંવત્સરને ઉલ્લેખ વહેલામાં વહેલો ઇ. સ. ૭૫૪ના (જુઓ પુ. ૧, પૃ. ૧૮૭ની વંશાવળ: પણ પ્રતિહાર અને (વિ. સં. ૮૧૧) એક શિલાલેખમાં થયે દેખાય છે. જયારે પરિહાર વંશ એ બને નામો એક સરખાં, તેમ બને રાજનાં તેજ ગ્રંથના પૃ. ૨૬૬-૬૮માં જણાગ્યા પ્રમાણે તેવી સ્થિતિ નામે ભેજદેવ પણ એક સરખાં, ઉપરાંત તે બન્નેને સમય વિ. સં. ૮૨૬=ઈ. સ. ૭૬૯માં થવા પામી હોવાનું જણા- પણ એકજ, એટલે વિધાને એ અન્ય હકીક્તની ગેરહાજરીમાં વાયું છે; જ્યારે ભા. પ્રા. રાજવંશ પુ. ૨, પૃ. ૩૮૬ અને બન્નેને એકજ માની લીધા છે. ઈન્ડિઅન એન્ટીકરી પુ. ૧૯, પૃ. ૩૫ (જુઓ ધૌલપુર (૧૯) આ કારણને લીધે પણ વિદ્વાનોએ ભૂલો ખાધી છે મહાસેના ચહુઆણુના સમયને લેખ)માં લીધેલ નેધ પ્રમાણે અને વાલિયરપતિનાં કેટલાંક કાર્યો પરમારવંશી અવંતિપતિનાં તે સમય વિ. સં. ૮૯૯=ઈ. સ. ૮૪૦ ને છે ત્યારે અને પરમારનાં કાર્યો પ્રતિહારી તરીકેનાં ગણાવી કાઢયાં છે,
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |