Page Text
________________
માલવ સંવતનાં
[ અષ્ટમ ખંડ
હતા. તેમણે વળી પિતાને જ શક અથવા સંવત ચલાવ્યો છે. પરિણામે વિદ્ર વર્ગની મુંઝવણને વિષય બની હતા, જેને ઈતિહાસવિદોએ “ગુપ્તસંવત'ના નામથી રહ્યો છે. ઓળખાવ્યો છે.કાળે કરીને તે વંશને રાજ અમલ ખતમ એક બાજુ, ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે વિદ્વાનોની થતાં તેમજ તે પૂર્વે થોડાંક વર્ષે, એટલે કે ઈ.સ.ની પાંચમી મુશ્કેલી ઉભી થઈ છે-જો કે તેના મૂળ સ્થાપકને તે સદીના અંતમાં તથા છઠ્ઠી સદીના પ્રથમના ચારમાંના ભવિષ્યમાં ઉભી થનારી મુશ્કેલીને ખ્યાલ પણ શેનેજ પ્રથમ ચરણના સમયે, અવંતિના તથા આસપાસના હોય ? પરંતુ બીજી બાજુ તેમના શાસન તળે રહેલી પ્રદેશ ઉપર હૂણ પ્રજાની સત્તા જામવા પામી હતી. જનતાને એમ લાગ્યું હોય કે old is goldજે પરંતુ તેઓ બરાબર સ્થિર થઈને દીર્ધાયુ ભોગવવા જૂનું છે તે સોના સમાન છે; વળી ઉત્તર હિંદમાંની સામર્થ્યવાન થાય તે પહેલાં તે, ઉપરમાં જણાવ્યા રાજપૂતની ત્રણે શાખાના રાજવીઓને પણ કદાચ પ્રમાણે અગ્નિલિય ક્ષત્રિય-રાજપૂતેએ તેને સંહાર મનમાં એમ ઉગ્યું હોય કે, શામાટે એકલા માલવવાળી નાંખ્યો હતો. અને પરમાર જાતિય યશધર્મન૧૪ પતિનો જ સંવત ચાલે અને અમારે નહી? જેમ દૂણ રાજાએ અવંતિપતિ તરીકે રાજલગામ ગ્રહણ કરી હતી. પ્રજાને હરાવવામાં માલવપતિના પૂર્વજોએ ભાગ ઉપરાંત તેના પૂર્વજે પરદેશી પ્રજાની ધુંસરીમાંથી લીધો હતો તેમ અમારા વડવાઓએ પણ તેમાં બનતી દેશને છોડાવીને પોતાનો નામનો સંવત્સર જે ચલાવ્યો સહાય આપીને પોતાનો હિસ્સો પૂરાવ્યા હશેજતે પછી હતા, પરંતુ જેને પ્રારંભ થયા બાદ ઉપરમાં નિર્દેશ કર્યા અમારે પણ અમારો સંવત ચલાવવો જોઈએ જ. આ પ્રમાણે ભિન્નભિન્ન જાતિના રાજકર્તાઓએ, પોતપોતાના પ્રમાણે ખેંચાખેંચ થતી અટકાવવા તથા તેમના ભાગલા સંવત્સરો ચલાવેલ હોવાથી જે અત્યારે તદન લુપ્તપ્રાય પડી જઈ તેઓ સર્વે દુર્બળ કે નબળા પડી ન જાયે૧૫ બની ગયો હતો, તેને સજીવન કરવા ઈચ્છા થઈ તે હેતુથી, ત્રણે શાખાના રાજવીઓ એકઠા થયા હોય હતી. પરંતુ આ સમયથી ક્ષત્રિયોમાં વર્ગીકરણ કરવાની તે બનવા લાગ્યા છે (અને એમ અનુમાન પણ કરી જે પદ્ધતિ ઉભી થવા પામી હતી અને પિતાને ક્ષત્રિય શકાય છે કે આ પ્રમાણે બનવું કાંઈ અનુચિત નહોતુંજ) ને બદલે રાજપૂત્ર તરીકે ઓળખાવવા મંડયા હતા અને તે સર્વે મુશ્કેલીને એમ નીકાલ આ દેખાય તેને અનુલક્ષીને તેમને સ્વમાન જાળવવાની સ્કૂરણું છે કે, માલવ સંવતનું નામ પડતું મૂકવું અને મૂળ પણ સાથે સાથે થઈ આવી હતી એમ સમજાય છે. અવંતિપતિને જે વિક્રમ સંવત ચાલ્યો આવતો હતે. જેના પરિણામે તેમણે, તેમનામાંની મુખ્ય શાખાના તેને પુનરોદ્ધાર કરો. આવું મહત્ કાર્ય કેણ કરી રાજપ્રદેશ-માલવા પ્રાંત–ઉપરથી, માલવર્સવત નામે શકે? ઉત્તર એટલેજ મળી શકે છે, જે રાજવી ડાહ્યો, એક જુદો અને સ્વતંત્રજ શક પ્રવર્તાવ્યો લાગે છે. વિદ્યાપ્રેમી, પ્રજાપ્રિય, રણવીર તેમજ ધર્મવીર અને આ પ્રમાણે એકજ પ્રદેશમાંથી, તેમજ લગભગ એકજ વ્યવહારને ઓળખનાર હોય તેજ. એક કાળે ત્રણે ભાશયના સંસ્મરણ તરીકે અને એકજ નામ તથા શાખાની ગાદી ઉપર આવા ગુણે ધરાવતા રાજવીએ, ગુણ ધરાવતા રાજવીએ, પિત પિતાના સંવત ઉભા રાજ્યાસને આવે તે સુગ તો શી રીતે જ બને? કર્યા દેખાય છે. અને તેથી કરીને જ એક સંવતના આ સુમેળ સંધાવે કે તે પ્રસંગ સાંપડવાની સમય સાથે, બીજાના સંવતનું મિશ્રણ થઈ ગયેલ દેખાય સાફલ્યતા થાય તે સ્થિતિ આપણ મનુષ્યની કલ્પનામાં તે
(૧૪) જેને ધર્મજ યશ પ્રાપ્તિને છે, તે રાજી: આ (૧૫) આ સ્થિતિ માલવસંવતની સ્થાપના થયા બાદ નામ ગુણનિષ્પન્ન હોય એમ જણાય છે. આ રાજાના સમય બસે અઢી વર્ષે મુસલમાનોના હુમલાઓ થવા માંડયા માટે તથા તેના વંશના રાજાઓની વંશાવળી માટે પુ. ૧, હતા તે વખતે ઉભી થવા પામી હશે એમ સંભવિત ૫, ૧૮૭ જુએ.
દેખાય છે(સરખા નીચેની ટીક નં. ૧૭) .
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |