________________
ભાવપ્રાણ ૩ પ્રકારે છે.
(૧) જ્ઞાન (૨) દર્શન અને (૩) ચારિત્ર. એકેન્દ્રિયને પહેલા-૪ પ્રાણ હોય છે. બેઇન્દ્રિયને પહેલા-૬ પ્રાણ હોય છે. તેઇન્દ્રિયને પહેલા-૭ પ્રાણ હોય છે. ચરિન્દ્રિયને પહેલા-૮ પ્રાણ હોય છે. અસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયને પહેલા-૯ પ્રાણ હોય છે. સંશીપંચેન્દ્રિયને-૧૦ પ્રાણ હોય છે.
અને સિદ્ધભગવંતને ભાવપ્રાણ જ હોય છે. જેમાં જીવો રહે છે, તે જીવસ્થાનક કહેવાય છે. શાસ્ત્રકાર ભગવંતે સર્વે સંસારી જીવોનો સમાવેશ અપર્યાપ્તસૂક્ષ્મએકેન્દ્રિયાદિ-૧૪ વિભાગમાં કરી આપ્યો છે. તેથી જીવના પેટાભેદ કુલ-૧૪ છે. તે તે ભેદમાં તે તે જીવો તાદાત્મ્યથી રહે છે. તેથી તે પેટાભેદને જ જીવસ્થાનક કહે છે.” એટલે પેટાભેદ-૧૪ હોવાથી જીવસ્થાનક પણ ૧૪ કહ્યાં છે.
(૨) માર્ગણાસ્થાન :
જીવાદિ પદાર્થોની વિચારણાને માર્ગણા કહે છે.
જેમાં જીવાદિપદાર્થોની વિચારણા કરાય છે, તે માર્ગણાસ્થાન કહેવાય છે.
શાસ્ત્રકારભગવંતે સંસારીજીવોના સર્વ પર્યાયોનું વર્ગીકરણ કરીને, તે સર્વે પર્યાયનો સમાવેશ દેવગતિ વગેરે ૬૨ વિભાગમાં કરી આપ્યો છે. તેમાં જીવાદિપદાર્થોની વિચારણા કરાય છે. તેથી તે વિભાગોને જ માર્ગણાસ્થાન કહે છે.” તે વિભાગ કુલ-૬૨ હોવાથી, માર્ગણાસ્થાન પણ ૬૨ કહ્યાં છે.
૧૨
