________________
ભગવાન મહાવીરની સૂક્ષ્મ સંવેદના
જગતના કોઈપણ પ્રાણીને વેદના થતી જોઈએ કે સાંભળીએ ત્યારે આપણને પણ એવી વેદનાની સહજ અનુભૂતિ થાય એ સંવેદના છે.
અનુકંપા કે સંવેદના એ ઋજુ હૃદયના હળુકર્મી આત્માની શુભ પરિણામધારા છે. હું આમ કરીશ તો અન્યને દુઃખ કે વેદના થશે એવા વિચાર અને વિવેકની જાગૃતિ સાથે જીવનાર વ્યક્તિ સંવેદનશીલ તો છે જ, પરંતુ તેનું આચરણ પણ ધર્મયુક્ત જ હોય.
કુટુંબથી માંડીને વૈશ્વિક સ્તરનો કલહ, લડાઈ, ઝગડા, આતંકવાદ અને ધર્મઝનૂન જોતાં દેખાય છે કે માનવી જાણે માનવીના લોહીનો તરસ્યો બની ગયો છે. સંવેદનાની સરિતાના નીર, કઠોર રેતાળ અને રૂક્ષ સહરામાં ધરબાઈને લુપ્ત થઈ ગયા છે.
જીવમાત્રમાં પવિત્ર આત્મદર્શન કરનાર વિશ્વમૈત્રીના પુરસ્કર્તા ભગવાન મહાવીરે સંવેદનાના વિચારની પોતાના આચરણ દ્વારા પ્રરૂપણા કરી છે. ગર્ભસ્થકાળ, શૈશવકાળથી સાધનાકાળની ચરમસીમા સુધીની ભગવાન મહાવીરની જીવનચર્યા તપાસીએ તો અનુકંપા અને સંવેદનાના અમૂલ્ય વિચાર રત્નોનો પવિત્ર ઝળહળતો પ્રકાશ આપણને તેમના આચરણમાં પરાવર્તિત થતો જરૂર દેખાશે.
ભગવાનને સંવેદના તેના ગર્ભસ્થકાળથી જ જાગેલી. માતાને કષ્ટ ન પડે માટે ગર્ભમાં હલનચલન બંધ કરેલું અને માતાની સંવેદનાથી પુનઃ ચાલુ કર્યું.
ભગવાન મહાવીરની બાલ્યાવસ્થાનું નામ વર્ધમાન હતું. ઉપવનમાંથી ચૂંટી લાવેલા સુંદર પુષ્પોની વેણીથી, દાસીઓ ત્રિશલામાતાનો કેશકલાપ ગૂંથી રહી છે. ત્રણ વર્ષની વયના બાળક વર્ધમાન એ કેશગુંફનની સજાવટને જોઈને એકાએક રડવા લાગે છે. માતા ગભરાઈને દોડીને વર્ધમાનને તેડી લે છે અને રૂદનનું કારણ જાણવા ઈચ્છે છે. વેદનાસભર વાણીથી બાળક વર્ધમાને પ્રશ્ન કર્યો, મા, ફૂલને કેમ મારી નાખ્યા ? માતા કહે, માર્યા નથી, ડાળીમાંથી ચૂંટી લીધાં છે. બાળક વર્ધમાન કહે છે ફૂલ ડાળી
અધ્યાત્મ આભા
૪૮
E
