________________
આત્મનિરીક્ષણ કરવું રહ્યું. પરિવારના નાનાં ભાઈ, બહેન કે સંતાનો કાંઈ ભૂલ કરે તો આપણા વડીલો તેને બંધબારણે શામ-દામ-દંડ-ભેદની પ્રયુક્તિથી અવળે રસ્તેથી સવળે રસ્તે લઇ જવાનો પુરુષાર્થ કરે છે. ત્યારે આ તો ધર્મના ક્ષેત્રની વાત થઇ. પ્રથમ તબક્કામાં જાહેરમાં નહીં પરંતુ, વિવેકયુક્ત મર્યાદાસહ એકાંતમાં ધ્યાન ખેંચી સત્યશોધન પછી કડક પગલાં દ્વારા અંકુશમાં લાવી શકાય. સત્યાસત્ય કે તથ્ય જાણ્યા વિના જ સમાચારો વર્તમાનપત્રો સુધી પહોંચી જાય કે વિકૃત રજૂઆત થાય તો ધર્મ પરત્વે ગેરસમજ ફેલાય અને અંતે ધર્મનું શાસન નબળું પડે.
કોઇ પણ ઘટનાને પરમતસહિષ્ણુતા અને અનેકાંતના દષ્ટિકોણથી જોયા પછી વિવેકપૂર્ણ નિર્ણયો લેવાય. ભગવાન મહાવીરના શાસનમાં સંપ્રદાયવાદ, ભાષા અને પ્રાંતના ધોરણે જૂથવાદ અને ઇર્ષાવૃત્તિને સ્થાને સંગઠન, સહકાર અને મૈત્રીભાવના વિકાસમાં આ સમસ્યાનો ઉકેલ છે. જૈનધર્મ મુખ્યત્વે દેરાવાસી (મૂર્તિપૂજક), સ્થાનકવાસી, તેરાપંથી અને દિગંબર એમ ચાર ફિરકાઓમાં વહેંચાયેલો છે. તેમાંય વિચારસરણી, આચાર, ભાષા અને પ્રાંત અને આચાર્યના ધોરણે અલગ અલગ સંપ્રદાયો રચાયેલા છે. જૈનોની અખિલ ભારતીય શ્વેતાંબર પરિષદ, અ.ભા.સ્થાનકવાસી પરિષદ, અખિલ ભારતીય દિગંબર પરિષદ, અખિલ ભારતીય તેરાપંથ જૈન સભા, ઉપરાંત પરિષદ મંડળો અને મહાસંઘો, ગચ્છ અને સંપ્રદાયની શ્રાવકસમિતિઓ સાધુજી, સાધ્વીજીની દીક્ષા, સંઘોના નિયમનનું કામ કરે છે.
આવી સંસ્થાઓ સમયાંતરે શ્રાવકો અને સાધુઓનાં સંમેલનો બોલાવી અને શ્રાવકાચાર અને સમાચારીને લગતી નિયમાવલિ તો બહાર પાડે છે, પરંતુ તેનું પાલન કેટલે અંશે થાય છે તેનું અવલોકન, નિરીક્ષણ અને સમીક્ષા કરવી જરૂરી છે. દર વર્ષે પ્રગતિ, પ્રાપ્તિ, ત્રૂટિ કે ક્ષતિની સમીક્ષા કરવા તેરાપંથ સંપ્રદાયની જેમ ‘મર્યાદામહોત્સવ’ નું આયોજન કરી સાધુ-શ્રાવકોનાં સંમેલનો ભરવા જરૂરી છે. મહાજન સંસ્થાઓ સાધુઓના શિથિલાચાર કે સંઘોમાં ચાલતી ગેરશિસ્ત પરત્વે જાગૃત રહે તો ધણાં અનિષ્ટો નિવારી શકાય. સાધુઓના શિથિલાચાર ડામવા માટે પ્રથમ તો દરેક શ્રાવકે શ્રાવકાચારનું કડક પાલન કરવું જરૂરી ગણાય.
અધ્યાત્મ આભા
૪૬