________________
લગ્નચર્ચા એક પતિએ એક પત્નીની અને એક પત્નીએ એક પતિની પસંદગી કરી વિવાહિત જીવન ગાળવું તેમાં ભવિષ્યની પ્રજાનું હિત છે.
આ રીતે દર્શનશાસ્ત્રોએ તથા નીતિકારોએ એકભાર્યાવ્રતની ધાર્મિક દૃષ્ટિએ જે ઘોષણું કરી છે તે સામાજિક દૃષ્ટિએ પણ વધુ ઉપયોગી છે તે સ્પષ્ટ જાણી શકાય છે.
જો કે જેનશાસ્ત્ર ત્યાગમાર્ગ પર વધુ ભાર આપે છે. કારણ કે અનંત જ્ઞાનીઓએ અનેક અનુભવોથી સિદ્ધ કર્યું છે કે મનુષ્યજીવનનું ઐચ્છિક સુખ ત્યાગભાવના પર જ નિર્ભર છે. તેમ છતાં તેટલી યેગ્યતા ન હોય તો ગૃહસ્થજીવનની વ્યવસ્થાને પણ તે ન્યાય આપે છે, અને તેને ઉદ્દેશીને કહે છે કે ગૃહસ્થાએ “વાસંતોષ” એટલે કે પ્રજોત્પત્તિનો જ શુદ્ધ હેતુ હોય તે તે દમ્પતી પ્રેમ પણ અચળ અને સ્થિર ટકી રહે છે.
આવાં લગ્ન તે જ સાચો પ્રેમલગ્ન ગણાય. આવાં પ્રેમલગ્નમાં દેહસૌન્દર્યની કસોટીથી જ માત્ર યુવક અને યુવતીને જોડી દેવામાં આવતાં નથી. પણ તેઓનાં પારસ્પરિક ગુણદોષો, પ્રકૃતિ, વય, ઈત્યાદિ બાબતોનો સુમેળ સાધી લગ્ન કરવામાં આવે છે. આવાં પતિ અને પત્નીઓનાં જીવન વિશ્વાસ, સહકાર અને સ્નેહના સ્ત્રોતથી તરબોળ રહે છે.
પિતાનાં પુત્રપુત્રીને જીવનપર્યતના સળંગ પ્રશ્નરૂપ લગ્નજીવનને આ રીતે યોજી આપવાં એ જ તે ઉભયના વડીલેની પવિત્ર ફરજ છે એમ સમાજબંધારણ પણ પિકારીને જણાવે છે. પ્રેમલગ્ન
હમણાં હમણાં ઉપર કહેલા મુક્ત સહચારની માફક પ્રેમલગ્નના નામે એક બીજે ભ્રમ પણ કવચિત દેખાવ દે છે. આવા કહેવાતા પ્રેમલગ્નમાં યુવક અને યુવતી અને કોઈની સલાહ સ્વીકાર્યા વિના કેવળ પોતાની જ પસંદગીથી લગ્ન કરવાની માન્યતા ધરાવે છે.
