________________
રર૬
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ ઓછી જવાબદારી નથી. એટલે એક તરફ રૂઢિઓને વ્યાપક ન થવા દેવી તેવું અદિલને રચવાનું અને બીજી તરફ સમાજમાં આજે ઘર ઘાલી બેઠેલી રૂઢિઓ નાબૂદ કરવાનું આ સંસ્થા પર રહે. તે રૂઢિઓ વર્તમાનકાળે છે તેમ ઓછા વધુ પ્રમાણમાં પહેલાં પણ હતી. અનુકરણશીલ પ્રકૃતિવાળા માનવમાંથી તે છેક જ નાબુદ થાય તે કઠિન પ્રશ્ન છે, છતાંય તે રૂઢિપરિહારને આદર્શ ખોટ નથી. 0 રૂઢિ પોતે પહેલેથી કંઈ રૂઢિરૂપે હોતી નથી, પરંતુ એક ઉદ્દેશપૂર્વક આચરેલી કોઈ ક્રિયા હોય છે. આ ક્રિયાને જ્યારે ઉદ્દેશ ભૂલી જવાય છે, અને તે ક્રિયા ઘણીવાર બાધ્ય થતી હોય તો પણ પ્રથમ અમારા બાપાએ, વડીલેએ કે ફલાણાએ કર્યું હતું કે આચર્યું હતું માટે અમારે કરવું જોઈએ, એમ કહી તેને ચલાવ્યું જવી એ જાતની જડાગ્રહબુદ્ધિને રૂઢિ કહેવામાં આવે છે. પરિસ્થિતિ કે બલાબલને કોઈ પણ વિચાર કર્યા વગર અંધ અનુકરણથી ક્રિયા કરવી તેની ગણના પણ રૂઢિમાં થઈ શકે. આવી રૂઢિઓ વ્યક્તિગત જીવનમાં, સામાજિક જીવનમાં એને આધ્યાત્મિક જીવન સુદ્ધાંમાં હોય છે. આપણે અહીં તે સામાજિક રૂઢિઓ વિચારીશું. લગ્નરૂઢિ
કન્યાવિક્રય, વરવિક્રય, બાળલગ્ન, વૃદ્ધવિવાહ, અણુમેળલગ્ન, લગ્નનિમિત્તે શક્તિ ન પહોંચે છતાં મોટું ખર્ચ કરવું, એ બધી લગ્નરૂઢિઓ કહેવાય. એ જ રીતે દશા શ્રીમાળી દશા શ્રીમાળીને જ આપે, લુહાર લુહારને જ આપે એવી જે પ્રથા છે તે પણ રૂઢિ જ ગણાય. મરણરૂઢિ
જનમૃત્યુ પછી મૃત્યુજન કરવું જ જોઈએ એવી રૂઢિ ઘણું હિન્દુસમાજમાં પ્રચલિત છે. આ રૂઢિને પ્રાદુર્ભાવ તો શુભ આશયથી જ થયેલો હોવો જોઈએ. જે કાળમાં દૂરદૂરનાં સગાંવહાલાંઓને,
