________________
સમાજ અને સેવાવૃત્તિ
સેવાનું મૂળ સ્વરૂપ
વાસ્તવિક રીતે તેા સેવા એ એક પ્રકારના મનુષ્યસમાજમાં તેની ઉત્પત્તિ કેવા સંયેાગેામાં અને છે તે આપણે આગળ વિચારી ગયા છીએ. આખા પ્રથમ એક કુટુંબરૂપે જ હતા, અને જેમ એક નાના કુટુંબમાં પણ વ્યવહારમાં સરળતા જાળવવા માટે પ્રત્યેક વ્યક્તિની તેનાં માનસિક અને શારીરિક વિકાસ અને શક્તિ પ્રમાણે ભિન્નભિન્ન કા માં યેાજના થાય છે તે જ દૃષ્ટિબિન્દુથી આ માનવસમાજમાં પણ વ્યવસ્થા પ્રમાણે કાર્યોની વહેંચણી થઇ હતી.
૧૯૯
વિનિમય જ છે.
કેવી રીતે થઈ
મનુષ્યસમાજ
સમૂહુરૂપે એ વ્યવસ્થા ચાર વિભાગમાં વહેંચાયેલી હતી, અને તે ચાર વિભાગામાં જ આખી માનવજાતિને ઉપયાગી બધાં તત્ત્વોની આવશ્યકતા પૂરી પડી જતી.
મનુષ્યસમાજ માટે ખાસ આવશ્યક તત્ત્વ સંસ્કારિતા હતું. કારણકે મનુષ્યસમાજમાં ઇતર પ્રાણી કરતાં એક વિશિષ્ટ તત્ત્વ હાય છે કે જેને આપણે માનસિક શક્તિ તરીકે ઓળખીએ છીએ. જીવનવિકાસની આ એક એવી સાધકશક્તિ છે કે જે શક્તિદ્વારા મનુષ્ય અમરપ ંથે પ્રગતિ કરી શકે છે. આ બધી શક્તિનેા દુરુપયેાગ ન થાય, કારણ કે દુરુપયેાગ થવાથી જે દ્વારા વિકાસ સાધવાના હાય છે તે દ્વારા જ ઘણીવાર અધઃપતન થાય છે. જે આપણે આ જ પ્રકરણ પરથી આગળ જોઈ શકીશું, તે અધઃપતનથી બચાવવા સારુ સંસ્કારિતાની આવશ્યકતા અનિવાય છે.
સંસ્કારિતાનુ મૂળ
સંસ્કારિતાનું મૂળ સશિક્ષણ અને સયમ છે. પ્રજાવમાંથી એક એવા વર્ગ નીકળ્યા કે જેણે આ કાર્ય ઉપાડી લીધું. તે ગુણ પ્રમાણે બ્રાહ્મણ ગણાયા. એક વર્ગ કૃષિજીવન, વ્યાપાર, હુન્નર અને
