________________
૧૮૦
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ ન્યાયને ઉદ્દેશ આજે ભાગ્યે જ સચવાય છે. લોકકલ્યાણની દૃષ્ટિથી આ વસ્તુ ખરેખર અક્ષમ્ય છે. ન્યાયને આભડછેડ
જે ન્યાયને પરિણામે માનવજાતિને દોષની નિવૃત્તિને બદલે, દિવસે દિવસે વૃદ્ધિ થતી હોય, સમાજની વ્યવસ્થાને બદલે અવ્યવસ્થા વધતી હોય, કલેશ અને યુદ્ધ મૂળથી નાબૂદ ન થઈ શકતાં હોય અને પ્રજાને સાચું સુખ અને શાંતિ આપવામાં જે ન્યાયને કશેયે ફાળે ન હોય, તે ન્યાયને ન્યાય તરીકે શી રીતે ઓળખાવી શકાય? ન્યાય આજે પિતે સ્થાનભ્રષ્ટ થઈ ગયો છે, તેથી જ આ દશા અનુભવાય છે.
અહીં વકીલ, જજે અને એથીયે આગળ વધીને સોલિસિટરે અને બેરિસ્ટરને તો કેથોક જામતો જાય છે. નવીન પાક પણ પ્રતિવર્ષ ખૂબ ફાલ્ય જ જાય છે. છતાં પ્રજાનું નૈતિક જીવન જોઈએ તેવું સુધર્યું નથી, એ તો આપણે સ્પષ્ટ જોઈ શકીએ છીએ.
ફોજદાર, જમાદાર અને પિલીસે સંખ્યાબંધ હોવા છતાં ચેરી, મારફાડ અને દગોફટકાની તો વૃદ્ધિ જ થતી દેખાય છે. આનું કારણ શું હશે, તે પ્રશ્ન ખરેખર વિચારણીય છે.
દેશનું નૈતિક જીવને આ બાબતમાં જવાબદાર છે તે વાત નિઃસંદેહ છે. કારણ કે ભારતમાં આવેલા એક ચિનાઈ મુસાફરે આખી ભારતીય યાત્રા કરી લીધા પછી મુક્તકઠે ભારતની પ્રશંસા ગાઈ હતી તે વાતને હજુ બહુ લાંબો કાળ વીત્યો નથી. તેણે કહ્યું હતું કે “આતિથ્થસન્માન, સત્ય, અહિંસા, બ્રહ્મચર્ય અને ત્યાગ ભારતમાં જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થાન ભેગવે છે, તે ભાગ્યે જ બીજે હશે.”
આજે તે સગુણેમાં ખૂબ સંકુચિતતા આવેલી આપણે આપણું જીવનપુસ્તકનાં પૃષ્ઠપૃષ્ઠ વાંચી શકીએ છીએ. ભારતમાં જ વસતા
