________________
સામાન્ય ક્તવ્ય
૧૭૯ જ શાસ્ત્રકારોએ નીતિને ધર્મના એક અંગ તરીકે સ્વીકારી છે અને તે ખૂબ સમુચિત છે એમ સિદ્ધ થાય છે. નીતિધર્મનું અંગ શી રીતે?
પ્રત્યેક શાસ્ત્રકારે સદ્દધર્મની વ્યાખ્યા આ રીતે કરી છે
અહિંસા ચમત્તેર્યો ત્યારે મૈથુનવર્સન છે એટલે કે અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, અપરિગ્રહ અને બ્રહ્મચર્ય એ પાંચ વસ્તુઓનો ધર્મમાં સમાવેશ થાય છે.
મનુષ્ય પોતાના પૂર્વગત કુસંસ્કાર કે કુવૃત્તિને અધીન થઈને આત્મવિકાસ( ધર્મ )નું આ ધ્યેય ન ચૂકે તે ખાતર, અથવા બીજી રીતે કહો તો ધર્મની વૃદ્ધિ ખાતર પણ, નીતિની પરમ આવશ્યક્તા સ્વીકારવી જોઈએ. કારણ કે નીતિ એ ધર્મની પુષ્ટિ માટે યોજાયેલી વસ્તુ છે. પ્રજાવર્ગનાં સુખ અને શાંતિને મોટો આધાર પણ તેના પર નિર્ભર છે.
નીતિની દૃષ્ટિથી તેની સુરક્ષિતતા જાળવવા માટે જે નિયમો રચાયેલા હોય છે તેમને કાયદા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કાયદાઓના બંધનથી સમાજ કે વ્યકિત કાઈ પણ છૂટી શકે નહિ. કારણ કે નિયમોની અધીનતામાં રહેવાથી કોઈ પણ પ્રસંગમાં તેને દુરુપયોગ ન થાય.
કે આવી નીતિના જે સંચાલક હોય તે ન્યાયાધીશ ગણાય. પ્રાચીન કાળમાં તે પદ પ્રજા વર્ગના વિશ્વાસપાત્ર તે તે ગામ, તે તે સમાજ કે તે તે વર્ણના આગેવાનને સુપ્રત હતું. અને જે તે સ્વયં તેનું નિરાકરણ ન કરી શકે તો તે બાબતને છેલ્લે ઉકેલ પ્રજામાન્ય રાજવી પોતે જ લાવતા.
આજે એ આખી વ્યવસ્થાને પલટો થયે છે. તે ઠીક છે કે આઠીક છે તે પ્રશ્ન વિવાદગ્રસ્ત છે. પરંતુ એટલું તો ચોક્કસ છે કે
