________________
પ
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ
વિનાનાં તે સાધના કે ઉપકરણો તો ઊલટા દંભ અને માયાનું સેવન કરાવી ભગવાનથી ભક્તને વિખૂટા કરાવનારાં થવું પડે છે. તેથી જ ગીતાજીમાં નિમ્નાત રીતે ભક્તની ગુણવિશિષ્ટતા બતાવી છે :
अद्वेष्टा सर्वभूतानां मैत्रः करुण एव च । निर्ममो निरहंकारः समदुःखसुखः क्षमी ॥ संतुष्टः सतत योगी यतात्मा दृढनिश्वयः । मय्पतिमनोबुद्धिय मद्भक्तः स मे प्रियः ॥
વિશ્વના કાઈ પણ જીવ સાથે જે વૈર ઇચ્છતા નથી, મિત્રભાવે રહે છે, અન્યને દુઃખ આપતા નથી તેમ જોઈ પણ શકતા નથી, નાનામેટા જીવા પ્રત્યે જે કરુણા રાખે છે, જે મમતા અને અહંકારથી અળગા વસે છે, જે સુખમાં છકી જતા નથી અને દુઃખમાં હિંમત હારતા નથી, જે વિપત્તિમાં સહનશીલ બને છે, મળેલામાં સંતાય માતે છે, જે સતત આત્મલક્ષી રહે છે, જે દમિતેન્દ્રિય અને દૃઢ સંકલ્પવાળા છે, મન અને બુદ્ધિના વિકલ્પેાથી પર રહે છે, તે જ આદશ ભક્ત છે અને તે જ મને (ભગવાન કૃષ્ણને) પ્રિય છે,
આ ઉપરથી એ સ્પષ્ટ સમજાય છે કે અન્યને સાથ આપવામાં તો ઊલટી ધર્મની રક્ષા છે.
બીજો પ્રશ્ન જાતિના છે. જાતિના મૂળ આધાર તેા ગુણુક પર જ નિર્ભર છે, અને વર્ણ વ્યવસ્થાને અંગે જ જાતિની ઉત્પત્તિ થઈ છે. પરંતુ આજે જાતિવાદમાં રૂઢિનું એટલું બધુ જોર વ્યાપ્યું છે કે તેના ઉદ્દેશ આજે આપણે ભૂલી ગયા છીએ, અને તેથી જ જાતિવાદની એથમાં ઉચ્ચનીચના ભેદા કરી માનવીની સ્વાર્થવૃત્તિ લાવ્યા જ કરે છે. એટલે જ અત્યારે અતિ ઘ્યાળુ ગણાતી કામ કૂતરા, બિલાડા કે તેથી પણ સૂક્ષ્મ જીવ તુઓની સેવા કાજે અથવા ક્યા કાજે જાતિના ભેદ સિવાય સેવા ખુશીથી કરી શકશે, પણ પોતાથી ભિન્ન અતિના માનવ જેવા અતિ ઉપયાગી પ્રાણીની પણ તે સેવા કરતાં અચકાશે.
