________________
પાડેશીયમ
૧૫૫:
યુરે પાદિ દેશમાં તો આ એક સભ્યતાનું અંગ ગણાય છે, અને તેનું સૌ કોઈ સ્વાભાવિક રીતે જ પાલન કરે છે. પરંતુ તેની નાની સરખી વાત પણ ધર્મ અને સંસ્કૃતિનું કેન્દ્રસ્થાન ગણતી ભારતની પ્રજાને આજે શીખવવી પડે છે તે આશ્ચર્ય સાથે દુઃખદ વસ્તુ પણ. ગણાય. ધર્મ અને જાતિના ભેદોએ તેની આવી સામાન્ય સભ્યતા પણ ગુમાવી દીધી છે, એ ખરેખર ભારત માટે અસહ્ય છે.
એક મસ્જિદની પાસે નીકળતી ભજનમંડળી પોતાના મુસ્લિમ ભાઈની બંદગીમાં રખે હરક્ત થાય તેવો ભાગ્યે જ વિચાર કરે છે. આ જ રીતે કહેવાતા હિન્દુના દેવળ પાસે નીકળતા મુસ્લિમ ભાઈને પણ પિતાના પાડોશીનું દિલ ન દુભાય તેનું ભાન ભાગ્યે જ હોય છે.. જે ધર્મને નામે આવું ઝનૂન વ્યાપતું હોય, વટાળવૃત્તિઓ જે પકડતી હોય. માનવજાતને તિરસ્કાર મળતો હોય, નાનાંમેંટો છવ-- જતુઓને કષ્ટ કે હાનિ પહોચતાં હોય, તો તે ધર્મ નથી, પણ ધર્મને વિકાર છે. આ વાત બાઈબલ, કુરાન, ગીતા તેમ જ ધમ્મુપદ, ઉત્તરાધ્યયન, ઈત્યાદિ ભિન્નભિન્ત શાસ્ત્રોમાં ધર્મના પવિત્ર પ્રવર્તકેએ સ્પષ્ટપણે જણાવી દીધી હોવા છતાં સમજાતું નથી. હા ! ધર્મના નામની રૂઢિનું કેવું પ્રાબલ્ય !
(૩) પાડેશીના સહાયક બનો.
અહીં કઈ એમ ન માને કે પાડોશી ભિન્ન ધર્મ કે ભિન્ન જાતિનો હોય તો તેને સાથે કેવી રીતે અપાય ? કારણ કે કોઈને સાથ આપતાં કે કષ્ટમાં સહાય પહોંચાડવામાં ધર્મની હાનિ નથી, પણ વિકાસ છે. માનવજાતની સેવા કરવામાં જ સાચો ધર્મ છે. ગીતાજીમાં ભગવાન કૃષ્ણને ભક્ત અજુને જ્યારે એ પ્રશ્ન કર્યો કે આપને ભક્ત કોણ, ત્યારે અમુક જાતનાં ચિહ્ન, અમુક જાતને વેશ ધારણ કરનાર કે ટલાટપકાં કરી અમુક જાતની પૂજા કરનારને તેમણે ભક્ત. ગણાવ્યો નથી, કારણ કે એ બધાં તે કેવળ બાહ્ય સાધનો છે. ગુણ
